La Federacio: La libro de la jaro 2019.

Ĉiun jaron ni legas novan libron en la hispana kaj en la angla ĉe mia retejo, Obra completa (Kompleta verkaro).

Ĉi tiun jaron ni legas La Federacion, kiun vi trovos suben en ĉi tiu dokumento. Notu, ke nur dum la jaro 2019 oni povas legi ĉi tiun libron en la hispana kaj en la angla, ankaŭ, sed je la fino de la jaro ĝi lasos sian spacon al nova libro, kiun ni legos trilingve. Poste oni daŭre povos aĉeti tiujn versiojn en Amazon, dum en Esperanto vi trovos ĝin ĉi tie.

Sed notu, ke mia intenco estas havigi al vi mian tutan verkaron en Esperanto por via libera legado, senpage.

Ĝis nun ni jam legis la sekvantajn librojn:

Infana rakonto, aŭ La soldato kaj la sorĉistino (Julio 2016).
La peko de l' taliban' (Aŭgusto 2016).
Estu tiel (Septembro 2016).
Avo kaj nepo (Oktobro 2016).
La psikologistino (Novembro 2016).
La jaron, kiam mi estis virino (Decembro 2016).
La kronistino, aŭ La mastroj de l' tempo (2017).
La libro de la kronikoj anĝelaj kaj anekdotoj demonaj (2018).
La Federacio (2019, fintradukita la 25^an de februaro.)

Nun ni legas la vivon de Polholo, rakontata de li mem, kiun mi esperas, ke plaĉos al vi.

Enhavo

1 La evento.

Mi estas trankvila. Mi jam naskiĝis tiel, kaj tiel mi restis mian tutan vivon ĝis nun.

Mi intencas resti same ĝis la fino de mia vivo. Almenaŭ tiun senton havis mi ĝis kiam kelkaj stranguloj venis vivi ĉe mi. Mi neniam invitis ilin, sed mi devis gastigi ilin vole-nevole, ĝis kiam ili decidos foriri propravole, ĉar ni holanoj malŝatas trudi nian volon. Ni ĝuas solecon kaj individuecon, kaj ĝuste pro tio ni estas tre respektemaj al medio kaj al ĉiuj vivantaj estaĵoj.

Estis sunbrila tago kun malmulte da nuboj, kiam tiu ŝipo venis el ĉielo kaj surgrundiĝis apud mi. Mi ĵus ĝuis longan pluvadon kaj profitis la belecon de densa ĉielarko, kiam mi vidis ĝin pendi el arko, kaj poste lante fali suben, al tiu loko, kie mi kuŝas sekiĝante pri la humideco per kiu ĉielo ĵus benis min.

Ni, holanoj, havas multe da tempo, kaj longan memoron. Pro tio, mi notis ĉion, kion ili diris, kaj kiam mi finfine sukcesis kompreni ilian lingvon, mi memoris kaj komprenis ĉion. Bedaŭrinde jam estis tro malfrue por ke nia unua renkontiĝo estus pli sukcesa.

El tiu ŝipeto, kiun mi poste komprenis, ke ili nomas lifto, venis du estaĵoj. Ili movis pere de du longaj branĉoj, same kiel simioj faras fojfoje, sed havis grandan kapon, ununuran okulon, kaj ne havis kolon, kiel simioj havas. Ili komencis babili kaj fari strangajn movojn. Mi kredas, ke ili salutos min, sed ili eĉ ne rimarkis, ke mi estas tie ĉi. Strange, ĉar mi estis tiam la sola inteligenta estaĵo en radio de kelkaj kilometroj. Miaj sensoj detektis, ke ili estas tre nervozaj. Poste mi rekonstruis la dialogon, kiun ili havis tiumomente:

—Komandanto, aero estas respirebla.

—Ĉu bakterio aŭ viruso en aero?

—Ne, komandanto. Tute sekure respiri ĉi tie.

Ili du faris ion tre stranga: ili forpenis parton de sia kapo, kiu enhavis la grandan okulon. Mi vidis, ke ili havas kapon kaj kolon, sed vere estis malaltaj.

—Nu, estas bele respiri tiun ĉi agrablan aeron! Freŝa kaj riĉa.

—Jes, Pol'. Tio ŝajnas paradizo. Domaĝe estas neniu, al kiu ni povas demandi pri la planedo.

Mi emis diri ion tiam, tamen ne sciis tiumomente pri kiu temas, kiuj estas ili, aŭ kion ili volas. Do mi daŭre observadis ilin.

Ili prenis ŝtonon kaj alporksimigis ĝin al maŝineto, kiun ili portis sur sia zono.

—Fero, —diris la plej alta. —Ŝajnas, ke fero abundas en la grundo.

—Jes. Bedaŭrinde oni ne povas kulturi tritikon sur fero.

—Mi ne komprenas, ke estas tiu ĉi ombrohava arbo. Kiel ĝi povas kreski el fero?

—Jes, mi ankaŭ ne komprenas. Kaj estas ankaŭ aliaj kreskaĵoj. Se ili estus verdaj anstataŭ grizaj, oni dirus, ke estas vegetaloj...

Nun ili provis tranĉi ŝultron mian, kvazaŭ mi estus objekto, kaj mi ne povis ne defendi min:

—Komandanto! Ĉu vi aŭdas min?

Kompatinda komandanto ricevis mian aŭtomatan elektran baton. Mi tute ne intencis ataki lin, sed mia reago estis instinkta. Min li ne kaŭzis doloron, sed mi eknotis tiron kaj defendis min aŭtomate. Kaj tuj mi detektis tion en Pol'.

2 Kontakto.

Tiam mi komprenis, ke pere de sentoj mi povus komuniki kun ŝi. Subite mi sendis radion de bonfarto al ili du. Ŝi rigardis al mi, preter mi, super mi kaj ĉirkaŭ mi.

—Pol', —diris komandanto, —kio okazis?

—Komandanto! Vi estas viva! Danke al Dio!

—Jes, —li diris ekstarante. —Mi subite sentis elektran atakon. En tiu ĉi stranga planedo kreskas arboj kaj estas natura elektro.

—Jes, sed estas bonfarto ĉi tie. Ĉu vi ne fartas bone, komandanto?

—Plej bone el dum mia tuta vivo! Eble ĉi tie estas fera paradizo.

—Feliĉe ne estas fera serpento, komandanto.

Mi ne komprenas, ke la nomo de Pol' estas tiom mallonga, kaj tiu de la alia estas kvaroble longa, Ko-man-dan-to. Sed tiam mi ekkomprenis, ke ili venas de loko, kiun mi neniam priaŭdis. Laŭ ilia babilado, mi komprenis, ke ili venas el planedo, kiu ne estas tiu mia. Mi ekkomprenis, ke mia mondo ne estas la universo, sed estas aliaj mondoj en universo. Almenaŭ tiu mia kaj tiu de ili, kiu havis alian nomon, Tero. Sed poste mi komprenis, ke la planedo de Pol' ne estis Tero, do estas tri en la universo, Tero, Klato, kaj tiu mia, kiu ankoraŭ ne ricevis nomon. Eble Komandanto kaj Pol' nomos ĝin, kaj ĝi cesos esti La Mondo, por mi, kaj en la universo estas tri planedoj: Tero, Klato kaj tiu mia.

Ankaŭ mi komprenis, ke teranoj kaj klatanoj havas du seksojn, kaj Pol' estas ino kaj Komandanto estas viro. Poste mi lernis, ke viro kaj virino povas kuniĝi ekscite, kaj poste naskiĝos eta persono, kiun ili du devas prizorgi kelke da tempo, ĝis kiam ĝi funkcios efike per si mem. Sed Komandanto kaj Pol' ne kuniĝis tiel, ĉar ili venas el diversaj planedoj, kaj ili timas, ke siaj specoj ne kongruas. Komandanto havas klarkoloran hararon, kaj Pol' havas mallongan, densan kaj nigran. La okuloj de Pol' estas tre nigraj, kaj tiuj de Komandanto estas bluaj kiel ĉielo.

Dum tuta jaro li estis ĉe mi, kaj kiam sezono ŝanĝis kvinfoje, ili decidis foriri. Dum tiu jarperiodo ili iris kaj revenis pere de sia lifto kaj fortranĉis pecojn de fero el grundo kaj faris novan ŝipon, en kiu ili enhavigis diversajn aferojn, kiujn ili kolektis el mia planedo, inter ili kelkajn ekzemplerojn de bestoj kaj vegetaĵoj. Mi provis diri al ili, ke la bestoj mortos se ili estas for, sed tiutempe mi ankoraŭ ne povis paroli al ili, ĉar ilia lingvo estis tre fremda al mi. Iom post iom mi komprenis ĝin pli kaj pli bone laŭ la jaro, sed mi ne sukcesis paroli al ili.

Pol' ne ofte venis. Sed venis multaj aliaj homoj de ambaŭ seksoj fari diversajn funkciojn sur mia grundo. Ili eĉ finfine sukcesis tranĉi brakon al mi, kaj miris ili, ke preskaŭ tuje mi denove anstataŭigis ĝin per nova. Jes, ili rimarkas, ke mi estas tie de la komenco, sed ili ne komprenas, ke mi estas inteligenta.

3 Polholo.

Dum tri tagoj post mia kripligo denove venis Pol'. Oni dirus, ke ŝi deziras adiaŭi la planedon. Tiam mi jam komencis kompreni ion, pri kio temas... Kaj mi sukcesis kontakti ŝin dum ŝi dormis sub la ombro de mia trunko.

~Pol'!~, diris mi ĉe paca sonĝo ŝia, mi salutas vin nome de mia civilizacio.

—Kio!?, —diris ŝi.

~Ne timu~, diris mi sendante al ŝi pacigan senton.

—Ne, bone, sed diru: kiu parolas?

~Mi ne povas paroli, Pol'. Mi ne havas buŝon.

—Kie estas vi? Kio estas vi?

~Vi tuŝas min nun.

—Ho? Ne, mi vidas nenion. Se mi sonĝas, kiel estas veka mi?

~Vi ne dormas. Ĉu vi komprenas telepation?

—Jes. Mia speco, klatanoj, povas. —diris ŝi.

~Ĉu viaj kunantoj ne?

~Ne. Ili estas teranoj. Ili nur parolas.

~Mi vidas, ke mi faris gravan eraron. Mi vidis vin veni, kaj kiam mi vidis, ke vi ne foriris, kiel niaj aliaj vizitintoj, mi provis kontakti vin, sed mi ne komprenis vian lingvon, kaj kiam mi sukcesis kompreni ĝin, mi ne kapablis paroli al vi. Sed mi ne provis telepation kun vi antaŭe.

~Nu, vi vidas, ke mi ne estas danĝera, tamen vi restas nevidebla al mi. Kial vi ne diras al mi, kie vi estas, tiel ke ni povos paroli libere?

~Paroli vi ne nepre devas, ĉar ni du havas kompateblan penson, kiu estas pli rapida ol parolo via.

~Ho, jes, diris Pol', konsciante pri tio, ke ŝi de kelkaj minutoj ne parolas, sed pensas kun tiu estaĵo, kiu ajn li estas. Sed telepatiu al mi vian nomon, mi petas.

~Mi ne estas homo aŭ klatano. Mi estas holo. Mi fakte ne havas personan nomon, ĉar kutime ni ne povas vidi unu la alian, kaj ni parolas nur telepatie unu la aliajn, kvankam ni havas kolektivan konscion. Nun vi ne nur parolas al mi, sed al mia tuta speco.

~Interesa civilizacio. Ĉu mi unue donu al vi personan nomon? Ĉar plaĉas al mi scii al kiu mi parolas, eĉ se via tuta civitanaro aŭskultas nin. Ĉu la aliaj parolos al mi nun, ankaŭ?

~Ne, Pol'. Mi parolas por ili ĉiuj. Ni estas unu kaj ĉiuj samtempe. Sentu vi tute libera pri tio. Vi nomumu min, bonvolu. Kiun nomon vi donos al mi, Pol'?

~Ĉu vi havas familian nomon?

~Familian nomon..., mi komprenas pri kio temas, Pol' Kunos' de Klato. Ne, ni ne havas familion. Mi venas el semoj de prauloj, kiujn mi konas nerekte, sed nur pere de aliaj ferarboj, kiuj konis ilin. Kiu estas mi?

~Vi estas holo, do Polholo, ĉar vi estas mia unua amiko sur ĉi tiu planedo. Restu tiu nomo por vi kiel simbolo de amikeco nia.

~Polholo. Dankon pro via donaco, Pol'. Mi estas honorata de vi pro tio, kaj mi ĉiam portos tiun nomon fiere. Vi estas mia familio, se tio ne ĝenas al vi.

~He, kompreneble ne. Estas mia honoro havi vin en mian familion. Se mi ne vidas el kie via penso venas al mi.

~Ĉu via dorso apogas sin sur io nun?

~Mia dorso apogas sur arbo.

~Nu, jem mi. Sekve, laŭ vi, mi estas arbo.

~Arbo! Ĉu estas inteligenta arbo en Fero?

~Interesa nomo por mia planedo. Ĝis nun, ĝi estis La Mondo, kie holo, simio, hidrargo kaj nubo vivas... Sed jes, vi pravas: mi estas inteligenta arbo.

~Ĉu vi estas la reganta speco sur la planedo?

~Certe. Kvankam tiuj aliaj, kiujn mi ĵus menciis ankaŭ estas inteligentaj kaj sendependaj el ni, sed ili respektas nin kaj ofte petas konsilon de ni, holoj.

~Nu..., mi hontas diri, ke ni prenis aferojn el via planedo sen via permeso.

~Nu, mi ne komprenas vian senton posedi, preni, manipulacii. La planedo ne estas nia. Okazas, ke ni naskiĝis ĉi tie kaj nia hejma planedo, Fero laŭ vi, donas al ni libere kaj senpage ĉion, kion ni bezonas. Se io estas utila al vi, vi prenu ĝin.

~Mi hontas memori, ke eĉ branĉon vian ni forpenis. Ferris' faris tion.

~La komandanto. Komandanto Ferris'. Li naskiĝis en Valensjo, bela urbo de planedo Tero, ĉe Maro Mediteraneo, sur kiu bordo tera civilizacio komencis.

~Interese. Nu, mi sentis malagraban momenton, sed mi refaris novan branĉon tuj.

~Jes, oni tion diris al mi. Sed mi devas pardonpeti al vi pro tio.

~ Nu, mi jam ne memoris pri tio. Sed mi devas diri al vi ion gravan pri tio, kion vi faras.

~La simioj kaj aliaj bestoj, kiujn vi forprenis al via veturilo mortos se ili ne revenas baldaŭ.

~Nu, kelkaj estas malsanaj, jes. Kial?

~Estas hidrogeno en la aero, kaj fero en la grundo, kiujn ili devas uzi por siaj internaj funkcioj.

~Ho, do ni ne povas porti ilin hejme...

~Se estas mallonga tempo atingi vian hejmon, eble ili estos vivaj kiam ili venos tien. Sed ili certe mortos post nelonga tempo.

~Ne tion ni celas. Mi raportos tion tuj.

—Komandanto, mi devas paroli al vi tuj. Transportu min nun. Urĝe.

Mi vidis, ke la ino malaperis subite. Ŝi estis tie, kaj subite ŝi ne plu estis.

Post horo mi vidis dek personojn ekaperi tie, kaj ankaŭ dudek diversajn bestojn, kiuj rapide forkuris laŭ la ebenaĵo, ĝis kiam oni ne plu povis vidi ilin.

—Jen Polholo, komandanto Ferris', —Pol' diris fingrumante al mi.

La viro alproksimiĝis kaj rigardadis al mi dum longa tempo. Li tuŝis min, pendis sin el unu el miaj branĉoj, kaj fine diris al mi:

—Plezuro koni vin, Polholo. Mi pardonpetas, ke mi forprenis viajn estojn kaj viajn objektojn. Ĉu mi povos havi ion el via planedo por pristudo posta?

Sed mi ne sukcesis komprenigi min al li. Pro tio post kelkaj sekundoj, Pol' diris: —Li ne povas paroli, komandanto. Li petis de mi, ke mi traduku al vi. Li diras, ke ni povas forpreni mineralajn kaj likvidojn, escepte de hidrargo, kiu estas ankaŭ sentanta kaj inteligenta estaĵo. Fakte estas maro de intermiksitaj individuoj, kiuj povas solidiĝi individue, sed kiam ili tion faras ili devenas tre koleraj.

—Ho, mi vidas. Diru al li, ke ni eĉ ne suspektis pri tio. Kiom da aliaj inteligentaj specoj estas en la planedo?

—Li diras, ke estas holoj (feraj arboj), hidrurgoj (likviduloj), nubuloj kaj simioj, kvankam la du lastaj ne havas multe da inteligento. La simioj estas tre malmultaj, kaj ariĝas en tribojn, kiuj militas unu la aliajn dise tra la plej granda parto de la planedo.

—Sed ni trovis neniun dum tuta jaro!

—Jes. Ili estas tre malmultaj, nur dek mil dise tra la mondo. Kaj ili vidis nin kaj kaŝis, ĉar ili estas tre timemaj. Pro tio ili batalas unu la aliajn.

—Nu, Pol', ni devas iri hejmen post kelkaj tagoj. Demandu lin ĉu ni povos paroli al tiuj simioj, kaj ĉu li povos aranĝi renkontiĝon kun ili.

—He, li diras, ke li ne estas viro aŭ ino, kaj preferinde oni nomu lin ĝi, ĉar ĝi ne havas sekson.

—Komprenite. Diru al ĝi ĉu renkontiĝo kun simioj eblas.

—Ĝi diras, ke jes. Ĝiaj najbaroj serĉos kaj diros al ĝi poste pri la renkontiĝo. Li petas, ke mi kaŝu inter ĝiaj branĉoj, kaj li vokos simion. Poste ĝi vokos vin.

Komandanto Ferris' kaj siaj kunantoj foriris per tiu ŝipeto pere de kiu Pol' venis unue, kaj ŝi kaŝis inter miaj branĉoj. Mi helpis ŝin atingi la plej altan. De tie ŝi povis vidi la tutan ĉirkaŭaĵon.

Simio Granĥ' venis post du horoj. Kun li estis sia filo kaj dudek militistoj. Saluton, li diris rigardante al mi.

~Saluton, Granĥ, filo de Granĥel'. Mi devas enkonduki al vi novan amikon, kiu venis el ĉielo.

~Ĉu estas ĉielanoj?~, li diris kun timo. Kie li estas?

~Ne estas viro, sed ino. Ĉu vi pretas koni ŝin?

~Ne, li diris finfine. Se estas ino, venos edzino paroli kun ŝi. Ne decas, ke viro parolos kun nekonata ino.

~Saluton, holo~, unu el ili diris.

~Saluton! Kiu vi estas?

~Mi estas Ruznjo, el tribo P'kol, kaj tiu ĉi estas Kruĥ. Mia edzo diras, ke ino de l' ĉielo volas paroli.

~Jes, sed mi devas traduki, ĉar ŝi ne komprenas la lingvon.

Ŝi ankaŭ timis, sed ankaŭ scivolema. Do mi diris al Pol', ke ŝi povas veni suben.

~Saluton~, diris Pol'.

~Saluton~, diris Ruznjo pere de mia interpretado.

Mi telepatiis al ambaŭ, do ŝajnis al ili, ke ili rekte parolas. Fakte Pol' komencis paroli kvazaŭ ŝi rekte konversacias kun Ruznjo, kiu faris same.

—Ĉu vi vere venas el ĉielo?

—Ne ekzakte. Mi venas el alia planedo.

—Ĉu planedo? Kio estas tio?

—Pardonpetas, —diris Pol'. —Jes, mi venas el tre fora parto de l' ĉiel.

—Jes, Ruznjo. Mi volas esti via amikino.

—Kaj kion vi volas de ni?

—Informon. Mi volas kompreni vin.

—Ĉu vi helpos nin pluvivi vintron?

—Jes, kompreneble ni faros ĉion, kion ni povos.

Dialogo daŭris kelkajn horojn, kaj mi devis averti Polon dufoje, ke mi ne vere tradukas, sed interpretas, ĉar la vortaro kaj idearo de tiuj simioj estas tre limigitaj. Finfine mi sukcesis komprenigi al Ruznjo, ke estro de Pol', viro, deziras paroli al estro de tribo P'kol. Ili foriris, kaj kunulo mia sciigis al mi, ke Granĥ' konsentas, se ĉielano estas viro. Post unu horo, Ferris' kaj Granĥ' renkontiĝis antaŭ mi.

Post formalaj enkondukoj, la du viroj parolis libere tra interpretado mia kaj de Pol'. Ilia konversacio estis pli simpla ol tiu inter la inoj, kaj finfine ili venis en komercan aferon: homoj povos libere preni ĉion el planedo, eĉ veni vivi sur ĝin, kondiĉe, ke ili ne ĝenos la simiojn, kaj ankaŭ ne okupu teritorion kie mi estas, en radio de 50 kvadrataj kilometroj, sed ili povas lokiĝi preter maro. Simioj ne scias pri tio, kio estas preter maro, sed mi kaj miaj samspecanoj sciis jam, ke estis sufice diversaj kontinentoj kaj oceanoj, do simioj vere donacis la planedon al homoj. Mi interaldonis kondiĉon, sen atento de simioj: homoj ne ŝanĝu la medion, kaj ili nepre konsultu min aŭ alian miaspecanon, se ili dubas pri la afero.

4 Fera ŝipo.

Kaj finfine venis la momento de la adiaŭo. Ferris' kaj Pol' venis ĝisi, kaj ili promesis, ke ili revenos baldaŭ.

~Ĉi tie mi estos, mi diris. Mi ne iros aliloken.

~Ĉu vi neniam enviis tiujn bestojn, kiuj libere moviĝas laŭ Fero?

~Ververe, kiam bestoj venas ombriĝi sub miaj branĉoj, mi vidas ton, kiu estas ĉe iliaj cerboj. Eble ili ne pensas, sed ili havas memoron, kaj mi povas vidi ĉion, kion ili vidis kaj sentis. Aldone, simioj povas rakonti al mi siajn impresojn kaj aldone mi povas vidi ĉion, kio estas en siaj cerbo, ĉar ili scipovas telepation, kiel vi scias.

~Ĉu ĉion?~, deziris scii Pol'.

~Jes, Pol', sed trankviliĝu: viaj sekretoj estas sekuraj kun mi. Mi neniam rakontas tion, kion mi hazarde trovas.

—Ne rigardu al mi, Ferris'. Mi ankaŭ ne diros pri tio, kion vi havas en via kapo.

—Do..., se vi ne bezonas paroli al ni...

—Nu, —mi diris tra Pol', —Ferris', viajn pensojn homajn mi trovis kiel kiel abstraktan bildon. Mi necesis lerni vian lingvon por trovi la sencon al tio, kion vi pensis. Vi parolas la tutan tempon, ĉu buŝe ĉu simple pense. Sed jes, nun mi jam komprenas ĉion.

—Ho, sekve vi scias pri mia tuta civilizacio...

—Kompreneble. Kaj mi pretas helpi vin, se vi nur petas tion de mi.

—Ĉu helpi? Nu, mi notas. Dankon. Sed diru: ĉu vi opinias, ke eblas fondi homan kolonion ĉi tie?

—Vere eblas. Kaj ankaŭ en najbaraj planedoj. Antaŭ vi venis, ĉi tiu planedo estis la tuta universo por ni, holoj. Danke al vi kaj via scio kaj eltrovoj, ni scias pli pri nia planedo, nia stelsistemo kaj la reala universo mem. Vi donis al ni multe pli ol ni povus sonĝi, kaj certe tio, kion vi diris aŭ pensis doni al ni estas nur krompago, kompare.

—Ĉu vere?, —diris Pol'. —Mi neniam povus imagi...

—Vidu, kara Pol': ni povus doni al vi nur unu planedon, kaj tiun eĉ ne donis ni. Sed vi donis al ni la teĥnologion fari stelŝipon, eksploradon de la universo kaj eĉ la kialo fari tion.

—Ĉu kialo? Kiumaniere povas arbo movi laŭ universo?

—Nu, Ferris', vidu: mi povas igi simiojn rafini la grundon kaj krei stelŝipon ĉirkaŭ mi, ekzemple. Mi povas esti en la centro, la kerno de la ŝipo. Sur la tuta surfaco de la ŝipo estos sensiloj, kiuj povas raporti al mi pri ĉio, kaj mi povus regi motorojn, kiu movos la stelŝipon laŭ universo sen bezono por vivsubtena sistemo, ĉar mi nur bezonas feron, nitrogenon kaj eble kelkajn hidrargojn, kiuj helpos min fiksi riparojn, se io difektiĝas. Konstruinte laboratorion en la ŝipo, mi povus vivi senlime se mi nur povas trovi feron fojfoje, sed laŭ via scio, fero ekzistas en ĉiu planedo, kaj tiuj, kiujn homoj povas survivi kaj tiuj, kiujn ne. Sed nian ŝipon ni povis fabriki per fero, kaj sekve mian nutroprovizon estas tuta ŝipo.

—Ho, tre interese!, —diris Ferris' kun miro.

—Jes, komandanto, mi tion povus fari sole, sed ankaŭ eblas, ke niaj du specoj povas helpi unu la alian. Se vi povas lasi kelkajn homojn ĉi tie, sub mia gvidado, ili povas fari ŝipon, kiu atingos vin antaŭ vi estos en Tero. Sed se vi tion ne volas, aŭ ne estos voluntuloj, simioj faros por mi kaj post kelkaj jaroj ni vizitos vin.
—Komandanto, —diris Pol' subite, —mi voluntulas, se vi tion permesas al mi.

—Pol', vi estas tre grava por nia ŝipo…

—Komandanto, mi estas nur observanto, oficiale. Preskaŭ ĉiu ajn povus fari same kiel mi en via ŝipo, kaj estus honor por mi kunlabori kun ferano disvolvigi stelvojaĝo pere de interestela kunlaborado —ŝi diris respekteme.
Evidentiĝas al mi, el la menso de Ferris', ke eĉ se la ĉefoficiro de ŝipo Bluesko estas vickapitano Santos' Olivejra, Pol kaj Ferris' ĉiam estis kune, ĉar li tre alte taksas ŝiajn alrigardojn kaj opiniojn de la momento, kiam ŝi venis en lian ŝipon,car klarigante al aliplanedano ĉion igis lin repensi tion, kion li faras aŭtomate, kaj per tiu maniero li sukcesis trovi eraretojn kaj absurdajn procedojn surŝipe, kaj tio ebligis lin ŝanĝi aferojn por plibonigo. Sed li komprenas, ke tio estas ora ŝanco por ŝi kiel persono kaj oficiro, kaj ankaŭ ambaŭ iliaj planedoj havos profiton el ŝia rilato kun nova speco kaj ties manieron vidi vivon. Jes, la obserpovo de Pol estas bonega, kaj iom da tempo kun la holo povus doni gravan informon al Tero kaj Klato.

—Nu, Pol', bone. Vi bezonas konvinki nur kelkajn homojn el niaj 2000 ŝipanoj helpi vin...

—Dek sufiĉus, —klarigis mi. —Pli estus komplikigi la aferon.

Sed Pol' ne konvinkis dek, sed cent. Fakte multe pli volis resti kun ŝi. Mi rimarkis, ke la ŝipanaro tre favore konsideris sian altrangan observantinon. Mi vidis, ke multe pli ol dek sekvus ŝin ĝis morto, kaj ili vidis ŝin tiom iluzihavanta pri la afero helpi konstrui novan Spacfloton, ke ili volis esti apud ŝi. Tial mi lasis Polon konvinki min, ke cent laboros pli rapide ol dek.

Ferris' reiris sola en sian ŝipon, kaj poste ĝi forlasis nian planedon por ĉiam.

La teranojn surprizis subitan leviĝadon de tavoloj feraj el grundo kaj formi murojn pere de kiuj granda konstruaĵo rezultis. Ene de ĝi ili vidis formiĝi ŝtuparojn kaj ĉambrojn, kaj meblojn, ĉiuj feraj.

~Sed~, demandis Pol', ~se vi povas fari tion tute sola, kial vi bezonas nin?

~Ho, kara, tio estas kruda konstruaĵo. Nun vi devas rafini ĉion. Ni en povas fari plej delikatajn aferojn, kiel sensilojn kaj elektronikaĵojn, ne mencii maŝinojn teleportan aŭ multobligan, aŭ eĉ kusenojn kurtenojn kaj similajn. Ni bezonas vin por tio.

Ni konstruis grandan hejmon por ili, sed ankaŭ grandan ripozejon kaj ludejon. Poste ni organizis la laboron. Min suprizis, ke ili ne kapablis fari gravitecajn motorojn kaj aliajn maŝijojn necesajn por interstela vojaĝo, ĉar ili jam havis la necesan konon por fari tion. Ni holoj sufiĉe facile sukcesis aldoni kaj miksigi la eltrovojn kaj laborojn de diverspecaj fakuloj teraj por atingi sukcesajn celojn.

Eĉ se la homoj ne vere kredis tion, post nur du semajnoj ni finis fari grandan ŝipon sferan. En ĝin oni metis la konstruaĵon, kiujn ni faris por ke ili dormu, kaj ankaŭ la distrejon kaj ceterajn spacojn, kiujn ili uzis. Plej delikata estis la tasko konstrui la sensilojn, gvidan kaj, vivsubtenan sistemojn kaj ĉefe la translokigsistemon, pli efika kaj rapida ol tera. Cent homoj kaj klatanino laboris sub mia gvidado dure kaj tiel post nur du semajnoj ni havis la plej grandan spacŝipon, kiun ili iam vidis, kaj certe la unuan, kiun mi vidis. Ni konstruis ĝin ĉirkaŭ la loko, kie mi vivis, do vere mi estis hejme en la ŝipo. Jen mia medio estis la kerno de la ŝipo. Poste oni aldonis ferdeko post ferdeko ĉirkaŭ mi, ĝis kiam ni kompletigis kvar kubajn kilometrojn da ŝipo. Tio vere mirigis Polon kaj la teranojn.

~Sed, Polholo~, diris ŝi, kiam la ŝipo jam estis finita, ~kiel oni povas movi tiun ĉi monstron?

~Pere de la motoroj.

~Sed ili estas ene de la sfero, fakte tuj apud vi, kaj ne estas tuboj, kiuj puŝos gazojn eksteren!

~Ho, mia kara, vi ankoraŭ devas lerni ion pri la motoroj, kiuj Jones kaj Schultz helpis min desegni... Ili ne puŝas fizike, sed gravitacie. Mi klarigos ĉion al vi antaŭ ni foriros, ĉar bona kapitano devas scii ion pri ĉio ĉe sia ŝipo.

~Nu, mia kara, la plej disvolvitaj estaĵoj sur Fero estas simioj, kaj mi ne fidas ilin. Ili ne scias, kio planedo estas, kaj ne scios dum jarcentoj ankoraŭ. Mi ne estas naviganto, kaj vi estas, kaj aldone mia fido pri vi estas absoluta. Do, ĉu vi favoros min sufiĉe iĝi mia kapitano?

~Nu..., jes, vere mi ne scias, kion diri. Nu, jes, Polholo, mi estos via kapitanino ĝis kiam vi trovos alian pli taŭgan.

Dum la ceteraj tri tagoj la homoj rekontrolis, ke la sensiloj kaj la ceteraj sistemoj de nia stelŝipo efike funkcias, kaj mi lernigis al Pol' pri la motoroj kaj la ceteraj sistemoj, kaj ties avantaĝoj kaj limoj. Poste ili ripozis, promenis, kaj kolektis memoraĵojn, kiuj povus manki al ili, kiam ni estus for.

Kaj dudek tagojn post la foriro de la Bluesko, la tera spacŝipo, venis la momento adiaŭi mian planedon por la unua fojo. Motoroj ekfunkciis, kaj nia ega ŝipo lante komencis movi supren. Iom post iom ni malproksimiĝis el Fero dum niaj ŝipanoj rigardadis tra la fenestro, mirite pro tio, ke la tuto movas. Ili fakte dubis, ke tiu enorma artefaritaĵo fera lasis la grundon. Ili fakte provintis konvinki min fari tion el ŝtalo, sed ne estas stano en la planedo, kaj ankaŭ, mi diris al ili, fero estas sufiĉe forta, kaj eĉ se peza, la motoroj, kiujn ni desegnis, ne havos problemon movi ĝin.

Fakte ni havis tri motorojn: por mallongaj distancoj estis la malgravitacia motoro, kiu profitis la forton de ĉielkorpoj proksimaj por glisi inter ili kun rapido nekonita mia tripulacianoj. Por longaj distancoj ni konstruis motoron KVT: Kreanto de Vermaj Truoj, kiuj permesis al ni eliri la sinsekvon pri spaco-tempo je difinita punkto kaj aperi je alia punkto, kiun ni antaŭe elektis. Nia sistemo permesis al ni memorigi ambaŭ punktoj tiel ke ni povos reveni en la unuan aŭtomate, eĉ se la plej komplika aspekto de la problemo estas kalkuli la revenon en spaco-tempon ne kolizii kun objekto tie starante. Sed tion ni evitos sendante virtualan objekton antaŭe en tiun punkton, tiel ke se ĝi revenas aŭtomate, la vojaĝo estas sekura, kaj se ĝi ne revenas, tio estas ĉar en tiu punkto aŭ en ĉirkaŭaĵo de dekono de lumjaro estas objekto solida, kaj tiukaze ĝi malaperas senrimarkate de tiu objekto. Nia tria motoro estis hola kontribuaĵo: Inercia Kontrolilo, tio estas, aparato, kiu nuligas la inercian trajton de materio. La tuta intelektaro de mia denaska planedo kompilis kaj kombinis la tutan scion de du planedojn por atingi tion. Sen ĝi vojaĝo estus malkomforta por mi kaj mortiga por mia tripulacio.

Nia rapido kreskis konstante pli kaj pli, kaj post nur du tagoj, ni vidis la teran spacŝipon.

—Atentu, Bluesko, —vokis Pol' pere de radioaparato kiam ni estis nur dek mil kilometroj for, —respondu, bonvolu. Ni estas stelŝipo Simio, el planedo Fero. Ni petas permeson alproksimiĝi al vi.

—Permesite, Pol', —sonis la voĉo de Ferris'. —Venu apud ni. Ni venis je kelkaj centimetroj de la ŝipo homa, kiu vere ŝajnis nana apud ni, kvazaŭ lanto apud melono.
Ferris' deziris veni ĉe ni, kaj sekve li estis la unua homo, kiu provis nian teleportan maŝinon. Tiam li komprenis, ke ne estas pordoj por eliri nian ŝipon.

—Saluton, komandanto. Mi redonas al vi viajn ŝipanojn.

—Ho, saluton, Polholo. Mi vidas, ke vi jam povas paroli!

—Jes. Nun estas maŝino, kiun mi uzas por tio anstataŭ vian oficiron Polon tiucele.

—Bone. Kion pli vi povas montri al mi?

—Mi unuigis la konojn de viaj spertuloj, kaj tio ebligis al ni konstrui motoron pli rapidan kaj efika ol tiu via. Mi pretas kunhavi nian motoron kun vi, se vi tion deziras. Sed viaj ŝipanoj vere jam scias konstrui ĝin.

~Miaj ŝipanoj komencis translokiĝi al Bluesko dum ni parolas. Ili kredis, ke ili iris en militon, sed ili nur spertis promenon inter steloj, feliĉe por ili, aldone al kelke da videludo.

—Ili mankos al mi, komandanto. Eble ĉu vi permesos al nur unu resti kun mi por konsilil al mi kiel agi?

—He..., mi timas, ke mi scias pri kiu temas...

—Jes, komandanto. Polon mi petas, se ŝi volas.

—Pol?, —li demandis al ŝi, —Ĉu vi deziras tion?

—Jes kaj ne, komandanto. Eble se mi estos en tiu ĉi ŝipo kelke da tempo pli, mi lernos pli efike uzi la teĥnologion de Polholo... Tio povas utili al la Stelfloto Tera.

—La teĥnologion vi jam havas, Pol'. Memoru, ke mi ne inventis ion ajn, sed nur kunigis la diversajn konojn homajn. Do, vere ĉi tio estas tera teĥnologio. Kiel uzi ĝin estas defio por niaj du specoj.

—Polholo, eble vi volas akompani nin al Tero.

—Mi ne povas, komandanto. Mian planedon oni atakas. Mi ĵus eksciis de miaj samspecanoj.

—Kiel vi povas scii, tiom for?

—Ni havas longrangan telepation. Miaj samspecano sendis al mi mesaĝon dum ni parolas. Ĉi tiu ŝipo estas la sola defendo nun. Se Pol' deziras veni helpi min, eble ŝia observado estos utila al vi iam.

—Aŭ eble mi ne plu vidos ŝin se vi malvenkos.

—Tio ja povas okazi, ankaŭ. Mi bedaŭras ne certigi al vi aliel. Sed vidu, ke mi ne havas sperton kiel militisto, kaj vere pezos multe al mi fari decidon, kiu mortigos alian vivan estulon. Pro tio mi bezonas militiston kun la sperto de Pol' kaj aliaj ŝipanoj viaj.

5 Mia Kapitanino.

Ferris' mem solvis la problemon. Jes, eble li vidis nian teĥnologion en manoj de niaj venkintoj kaj tio ne povus esti bona por Tero mem. Pro tio li proponis, ke Pol' venu en mian militon kiel komandanton, kaj leŭtenanto Nihaŭ' Lee' kaj subleŭtenanto Karin' Ostrová' venu kiel observantoj sub la rekta komando de Pol'.

Ili du ne povus esti pli diversaj: virino el Olomuc, urbeto je la centro de Eŭropo, la antikva Ĉeska Respubliko, Karin' estis malalta ruĝharulino, maldika ja tre serioza, kaj respondeca pri siaj devoj; dum Nihaŭ' naskiĝis en Sudameriko, el ĉinaj gepatroj, kiuj trovis unu la alian en Bonaero. Li estis tre bona tangokantanto, kaj ĉiam bonhumura, liaj ŝercoj estis famaj en sia spacoŝipo. Tre alta, brunulo, iomete dika, sed tre efika pri eksteraj lingvoj kaj zorgado de la navigilo kaj ties anoj. Ne estis mirinde, ke Pol petis lin de Ferris'. Rigarde al Karin', Pol' scias, ke ŝi iĝos bonega kapitatnino en la estonto, kaj ŝi antaŭvidis, ke la Simio en estos la sola navigilo de la Fera Spacfloto dum multe da tempo...

—Sed mia kara komandanto Ferris', —diris mi, emocie, —ĉu Nihaŭ' kaj Karin' havas sperton kiel komandantojn?

—Ne, fakte ilia sperto milita estas nula. Por milito vi bezonas min aŭ Polon.

—Mi dankegas, komandanto, ke vi cedas Polon al mi, ĉar mia planedo estas vere en danĝero. Mi pagos vian sindonon per ŝipego kiel tiu ĉi, se vi tion deziras akcepti. Ferris' pensis momenton... Li mem voluntulus por la tasko, sed lia ŝipo ne povus reveni en Teron sen sia komandanto. Aldone, se teĥnologio paneus, Pol' ĉiam povus kontakti min pere de telepatio.

—Nu, —li diris finfine, —mi konsentas, se vi, Pol' deziras mastrumi la plej povan militmaŝinon, kiam ni iam vidis. Sed vi devas komuniki al via planedo, ankaŭ, ĉar viajn servojn cedis Klata Spacfloto al nia ŝipo. Mi provizore cedas ilin al feranoj, sed ni devas komuniki por fari aferon bone.

—Jes, komandanto, vi pravas.

—Leŭtenanto Pol, nun vi estas provizora kapitanino de la Simio. Gratulon!

—Komandanto Ferris', —aldonis mi, —laŭ mia registaro, Pol' estas definitiva kapitanino, kaj plej altranga militisto en Fera Armeo tiom longe kiel ŝi deziros. Ĝis kaj dankon por via komprenemo kaj helpo. Prezentu la saluton kaj plej bondezirojn de Fero kaj holoj al amika panedo Tero.

—Sed mastrumi tiun ĉi egan ŝipon mi bezonas pli da homforto, komandanto. Ne sufiĉas kun du oficiroj. Mi bezonas kelkajn aliajn ŝipanojn. Imagu, ke oni sukcesas invadi la ŝipon. Kion povas fari nur tri oficiroj?

—Konsentite. Nihaŭ' kaj Karin' elektu siajn dudek ŝipanojn inter niaj 2000 por milito. Oni nepre avertos al ili, ke ili iras en militon, ne en esploradon.

—Dankegon, komandanto. Mia ŝuldo al vi kreskas. Kaj amikeco inter Tero kaj Fero ankaŭ.

Dum Karin' kaj Nihaŭ' elektis siajn plej durajn soldatojn inter la kvin cent homoj, kiuj voluntulis por iri en militon, mi konferencis kun Pol':

Vidi, kapitanino, ke mi estas civilulo. Mi estas pacema kaj mi neniam eĉ pensis preni vivon el alia estulo. Viaj ordonoj estos leĝoj por mi kaj mi obeos vin tiom blinde, ke mia ebla respondeco pri tio, kio okazos, kuŝos rekte sur viajn ŝultrojn. Vidu, ke via juĝo estos neapelaciebla leĝo por mi. Ĉu vi pretas akcepti la respondecon? Vi ankoraŭ povas reiri en vian ŝipon, se vi ne konsideris tion antaŭe. Fakte ne estas via milito. Ĉu vi iam mortigis iun ajn?

Ne timu, Polholo. Jes, mi mortigis multe pli da fojoj ol mi dezirus, sed tiuj mortigoj estis necesaj, kaj mi ne pentas pri tio. Tiu ĉi ne estas la unua milito, kiun mi eniras. Kaj mi opinias, ke mi ne plu devos mortigi iun ajn per miaj propraj manoj, kiel mi faris antaŭe. Estante vi pacema, mi savos al vi la penon aŭdi kiel mi malmoligis mian koron. Sed sciu, ke vi havas duran militiston, eĉ se mia aspekto estas senrimarkebla fizike.

La reveno al mia planedo estis momenta, danke al nia motoro KVTª. Ferris' ankoraŭ bezonos tutan jaron atingi sian planedon, sed mi ne povis uzi nian pli malrapidan motoron, ĉar mi timis pri la ekzisto mem de mia kara naskiĝloko, miaj amikoj kaj mia universo tuta.

Antaŭ komenci agadon militan, Pol' kaj mi konferencis por solvi la internan regadon de la ŝipovivo. Kie interkonsentite, la lastan parolon havos ĉiam Pol', sed mi rajtas mendi taskojn necesajn, kaj ankaŭ helpon de Nihaŭ' kaj Karin' antaŭ la fina decido de kapitanino.

Dum tuta horo Pol' kaj siaj du oficiroj konferencis solaj. Poste, ili vokis min: —Polholo, ni preskaŭ estas tie. Kian situacion ni trovos surface?

—Oni informis al mi, ke la simioj estis masakritaj. Restas nur mil, kiuj rifuĝis en kaverno. Pri miaj samspecanoj la atakantoj eĉ ne rimarkis.

—Ĉu simioj havas nutro-provizojn? —Jes, sufiĉe por kelkaj tagoj.

Antaŭ veni en la surfacon de Fero, Karin' kaj Nihaŭ' provis niajn armilojn en granda halo sur manekenoj. Al liaj normalaj laseraj pistoloj ni aldonis bombojn, kiuj ne bezonis aeron aŭ oksigeno por eksplodi, ĉar vere ili ne kaŭzis eksplodon, sed kolapson de la atomoj en radio de dek metroj. Kompreneble, ili estas tre danĝeraj armiloj, kaj ili estis subskribitaj, tio estas, nur unu individuo povas funkciigi ilin, tiel ke alia homo neniam povus uzi ilin. La ŝipo mem havas dudek radikanonojn, kiuj povas detrui ĉion ĝis malproksimo de jarlumo. Sed nia plej granda forto estis virtuala ŝildo, kiu povas malebligi ke objekto, radio aŭ fulmo, povos atingi nian ŝelon (alidirite korpon de nia ŝipo). Derivaĵo de nia ŝildo estas, ke ni povas kaŝi el normala lumo kaj ankaŭ el alitipaj radiadoj, kio povus, almenaŭ teorie, ebligi nian ŝipon esti sub surfaco de stelo.

Pol' kaj la teranoj ne sciis, ke ili jam havas la teĥnologion produkti tiujn armilojn. Necesis, ke iu el fora planedo, kiel mi, venis kunigi diversajn fakojn homajn en saman celon.

~Pol', —diris mi, ~ni devas paroli pri nia armilaro.

Ni telepatie konferencis, kaj mi montris al ŝi kiel manipulacii ĉiajn armilojn kaj militajn rimedojn je nia dispono.

~Se vi mem povas uzi tion, ~diris ŝi, ~kial vi bezonas min?

~Pol, ~ripetis mi, ~neniam mi mortigis alian vivulon. Mi kredas, ke mi ne povas. Neniu de mia speco tion faris. Do mi bezonas, ke se oni devas mortigi, ne mi sed alia faru. Repondeco estu via, eĉ se defendi mian propran vivon. Ĉu vi defendos min?

~Certe, mia kara Polholo. Eĉ per mia propra vivo.

Jes, la rilato de Pol' kaj Polholo estis vere ama. Ŝiaj ideoj pri strategio estis tre taŭgaj, kaj ŝi sugestis, ke mi klarigu al miaj samspecanoj enkarcerigi la invandintoj pere de feraj tavoloj, kiujn ili devas levi ĉirkaŭ ili, kiam ili dormas. Ili faris, kaj eĉ se la atakantoj sukcesis fari truon en unu el la muroj, holoj reagis metante novan, pli dikan, tavolon sur la unua, tiel ke kiam ni alvenis ili estis enkarcerigitaj en tri grandaj feraj ĉeloj, kiu siavice estis ene de alia pli granda ĉelo.

Do nia milito estis tre rapida kaj sensanga. Ni nur necesis treni tian ĉelegon kaj lasi ĝin sur alian planedon. Sur mia planedo restis nur kvin hurlanoj, la atakantoj, kaj Pol' venigis ilin al ŝia presenco, en la ĉambro, kie ni ĉefŝipanoj kunvenas por oficialaj aferoj.

—Kion volis vi fari en Fero?, —Pol' demandis al Rask', estro de la hurla invadinta forto.

—Ni estas la militestroj de Fero, nia planedo. Kial vi atakis nian popolon?

—Mi estas Rask', komandanto de la ekspedicio hurla, kiu malkovris la planedon kaj postulas propraĵon sur ĝi!

—Tiun planedon malkovris unue la teranoj. Sed ili lernis, ke estas kvar inteligentaj specoj sur ĝi, kaj sekve ili forprenis sian postulon. Pro tio via postulo tute senvalidiĝas.

—Laŭ kiu aŭtoritato?

—Laŭ mia, Pol' Kunos' el Klato kaj Fero, ĉefkomandanto de Fera Armeoj kaj Admiralino de ties Spacfloto. Se vi ne plenumas nian postulon, ni povas detrui viajn ŝiplojn kaj mortigi viajn soldatojn, kaj atakos vian planedon, kiun eble ni povos detrui komplete, se ni devas.

—Nu, mi demetas mian postulon, sed mi povas paroli nur nome de nia ekspedicio, ne de mia planedo.

—Konsentas mi. Vidu, ni portos vin kaj viajn soldatojn al via planedo, tuj post kiam vi vidos la detruon de via floto.

~Ĉu tio estas necesa, Pol'?

~Jes, Polhol'. Tiuj hurlanoj nur respektas la Leĝon de Plejforto.

Ni portis la 600 hurlanojn al plej ekstera ferdeko de nia ŝipo, kie pere de granda fenestro ili vidis, ke siaj tri grandaj ŝipoj kaj cent malgrandaj malaperis unu post la alia en malrapida ĉeno de brilaj eksplodoj. Poste ili konstatis, ke ne estas ~restaĵoj, sed la ŝipoj disiĝis en fajna pulvero, kiu ankaŭ malaperis iom post iom, kvazaŭ nubo malaperanta.

—Ĉu vi nun mortigos nin?, —demandis la hurla militestro al Pol', kiam ŝi vizitis ilin zorgante, ĉu ĉio estas en ordo. Hurlanoj timas pri sia morto

—Ne. Ni preferas fari amikon el malamiko. Se vi tion deziras ni amikiĝos, tiel ke ni defendos unu la alian kontraŭ tria partio. Kiel ero da amikeco, ni portos vin ĉiujn en vian planedon kaj proponos pakton pacan al via registaro.

—Kiel mi scias, ke vi ne malaperigos mian planedon same kiel vi faris kun nia floto? Ne, mi ne diros al vi kie nia planedo estas. Ni preferas, ke vi mortigu nin ĉiujn.

—Nu, mi ne bezonas vian informon, Rask'. Ni scias kie via mondo estas: en Konstelacio Cigno, stelo 34ª, kiun vi nomas Kuni, planedo 236ª, por vi Hurlo. Estas tre fore, sed post baldaŭ ni estos tie. Survoje, vi kaj viaj kunantoj povas tute libere promeni laŭ tiu ĉi ferdeko, kie vi estas nun. Entutas 12 kilometrojn, do vi vere havas lokon promeni... Tamen, vi ne havos tempon enui, ĉar la vojaĝo daŭros nur kelkajn sekundojn.

—Sekundojn! Ni devis vojaĝi jarojn por veni ĉi tien.

—Jes, vi mem. Sed atendu. Vi kaj viaj kunantoj povas tute libere promeni, kiel dirite, laŭ la ferdeko, sed ne provu iri en alian, ĉar vi estos arestitaj. Estas distrejo kaj naĝejo por vi. Vi kontrolu hurlanojn, kaj mi kontrolos ĉiujn aliajn.

—Nu, vi estas stulta, Pol'. Vi ne senarmigis nin. Nun mi postulas la kontrolĉambron de via ŝipo, aŭ mi mortopafos vin, —diris Rask' signalante ŝin per sia poŝpafilo.

—Ĉu volas fari tion?, —demandis Pol' kun rideto. —Pafu, se vi devas, ĉar vi neniam havos ĉi tiun ŝipon.

La hurlano pafis kaj ĉiuj miris, kiam ili vidis, la paflumo trairis la korpon de Pol' kaj karbonigis kurtenon kaj parton de fera muro, dum Pol' ade ridetis. Post kelkaj sekundoj, ŝi diris:

—Bone, Rask', vi jam havis vian ludon, do nun reguloj por vi: vi povas mortopafi unu la alian, aŭ vi povas amuziĝi gis alveno en vian planedon. Nun mi foriras ĝis kiam mi decidas diri ion pli al vi. Sed konsideru, ke tiu ĉi ŝipo povas puŝi en spacon la tutan lastan ferdekon, kie vi nun estas. Se ni volus, vi ĉiuj estas mortintaj. Sed ni ne tion faros, eĉ se vi ĵus intencis murdi min.

Kaj subite Pol' malaperis el sia vido. Ili rigardadis la lokon, kiu ĝis tiam ŝia holografia fantomo uzis por paroli al ili.

—Nun kio okazos al ni?, —demandis unu la aliajn kaj al sia estro.

—Nenio, —diris metala voĉo el muro. —Vi ne plu influos nin. Vi estos enlandigitaj post kelkaj horoj. Ĝuu vian flugon.

~Ĉu vi sciis, ke ili pafos al mi?~, demandis al mi Pol'.

~Estis probabla, ~mia penso respondis al tiu ŝia, ~ke ili povus ataki vin. Pro tio mi faris tiun holografian kopion por ke vi parolos al ili.

~Ili devas kredi, ke nur mi estas en la ŝipo.

~Nu, poste mi povas montri al ili kiom da vi povas esti.

~Sed ili povas kompreni, ke temas pri holografio.

~Ne ekzakte. Mi scipovas fari solidan holografion, vi vidos.

Pol' notis brueton malantaŭ sin, kaj turnis aŭtomate. Ŝi vidis Komandanton Ferrison!

—Ne, Pol. —Li diris. —Mi estas nur solidan holografion rajdata de mi, Polholo. Rigardu:

La Komandanto klakis fingrojn, kaj Pol' vidis dudek kopiojn de Komandanto Ferris'. Unu el ili prenis seĝon kaj lanĉis ĝin kontraŭ la planko, kaj ŝi aŭdis bruon kaj vidis ĝin resalti dufoje, ĝis kiam ĝi haltis, difektita.

~Vi ĉiam surprizas min, Polholo!

~Nu, Pol', nur kun vi mi povas fari tutan armeon, sed mi ne scias kiel produkti tipan decidon militan. Tial mi bezonas vin kaj viajn kunulojn. Vi havas perfektajn soldatojn, kiujn ne mortos, kaj se ili difektiĝas, estos facile por mi anstataŭi ilin, sed vi devas pensi milite kaj gajni militojn por ni.

6 Hurlanoj kaj Hurlio.

Kiel dirite, baldaŭ poste ni estis proksime de la planedo Hurlo. Ni povintus veni instante, sed ni volis psitude niajn malamikojn unue. Ni falis en orbiton 400 kilometrojn super ties surfaco, tiel ke se hurlanoj zorge rigardus al ĉielo povis vidi nur novan stelon, ĉar la Simio movis samtempe kiel la planedo mem. Ni sendis sondilon sur la surfacon, kaj dum ĝi falis, informis nin pri la kvalito de aero, akvo kaj grundo, kiam finfine ĝi atingis ĝin. Ni vidis, ke estas ok kontinentoj, kaj duono de la planedo estas akvo pli sala ol Mediteraneo tera.

Kune kun aliaj specoj ne inteligentaj, tie loĝas mil milionoj da hurlanoj, tre similaj al homo, sed ili havas pli longan kolon, tri okulojn, mallongajn brakojn kun sesfingrajn manojn.

Kiam niaj hurlanoj vidis sian planedon, ili serĉis elirejon, sed ili ne trovis ilin, ĉar ne estas. Survoje unu el ili sukcesis trovi truon al suba ferdeko, sed li tuj estis arestita de holografaj policanoj kaj reportita antaŭ Rask', kiu asertis, ke tio ne plu okazos.

—Nu, Rask', —diris holografia Pol' (kvankam ĉi foje solida), jen planedo via. Portu min al viaj estroj.

Kiam Rask' kaj siaj 600 kuna ntoj estis teleportitaj al Placo de Konkero, en la centro de la ĉefurbo, ili denove pafis al Pol'. Si denove ridetis, metis sian manon en sian ventron kaj donis ses klugojn al Rask', dirante: —Prenu, mi kredas, ke tio ĉi apartenas al vi. Ni ankoraŭ ne detruos Hurlon. Ne antaŭ mi parolos al viaj regantoj.

—Saluton, Generalo. Ĉu vi estas la plej alta reganto de la tuta planedo?

—Ne, sinjorino. Ne estas unuiĝo en nia planedo. Generalo Entebo estas la estro de nia registraro, sed estas parlamentoj en aliaj kontinentoj, kaj ankaŭ reĝoj en du el ili.

—Bone. Ĉu vi povas aranĝi rendevuon kun ili ĉiuj?

—Ni ĉiuj devas paroli.

Ŝi tuŝis la brakon de Generalo Entebo, kaj subite li vidis sin en la konferencoĉambro de la Simio. Tie atendas lin la veraj Pol', Nihaŭ', Karin' kaj dek armitaj ŝipanoj.

Dek minutoj poste alvenis la aliaj givdantoj de la planedo. Dek personoj entute.

—Nu, ŝajnas, ke estas ĉiuj nun, —Pol' diris. —Ĉu vi scias kial vi estas ĉi tie?

—Kie ni estas?, —diris la Ĉefministro de Aŭreo, la plej malgranda kontinento. —Kial vi prenis min ĉi tien sen mia permeso?

—Bonvenigitaj, gvidantoj de Hurlo: mi estas Pol', ĉefestro de la Spacarmeo de Fero, kaj mi devas raporti al vi pri gravaj aferoj, kiujn vi faris, aŭ almenaŭ estis faritaj nome de via tuta planedo. Mi esperis diskuti la aferon kun ununura registaro de la tuta planedo, sed mi vidas, ke tio ne ekzistas. Sed unue mi prezentu al vi mian subkomandanton Nihaŭon Lee'n kaj leŭtenantinon Karinon Ostrová'n, kiu sekvas en komando.

Ili rigardis la teranojn kun miro. Kial ili havas nur du okuloj? Tiuj mallongkoluloj esis iomete malsimilaj: la bluokululo havas longan orkoloran hararon, dum la alia havas du nigrajn okulojn kaj tre mallongan hararon.

—Antaŭ kelkaj tagoj viaj spacŝipoj atakis mian mondon senprovoke, kaj mortigis milojn da niaj popolanoj. Kial? La estro de via ekspedicio, Generalo Rask', diris, ke la planedo apartenas al vi ĉar neniu vidis ĝin antaŭe. Nun mi vidis, ke vi posedas eĉ ne vian propran planedon.

—Ni ne sciis pri tio!, —protestis la Prezidento de Akso, la plej granda kontinento.

—Ĉu la aliaj aŭtoritatoj ankaŭ ne sciis?

Ili ĉiuj neis, sed mi diris al Pol', ke nur la Generalo Entebo mensogis. Sekve, Pol' turnis al li kaj severe diris:

—Generalo Entebo! Ni scias, ke vi sciis, kaj vi sendis tiun spacfloton kontraŭ ni. Se la aliaj scius, mi prenus la tutan planedon sub mia regado, aŭ detruus ĝin. Tamen, —ŝi diris rigardante al la aliaj gvidantoj, —mi nur petos de vi, ke vi subskribu tiun ĉi pakton pri neagreso inter ĉiu el vi kun Fero, kaj mi solvos la aferon kun Generalo Entebo poste.

—Mi volas vidi la pakton, kaj post legado mi eble subskribos.

Li petis plumon kaj subskribis. Poste li estis translokigita en sian palacon kune kun kopio de la pakto, subskribita ankaŭ de Pol'. Iom post iom la aliaj registoj malaperis kun sia kopio de la pakto ĝis restis nur Generalo Entebo.

—Kaj vi, Generalo, ĉu vi subskribos ankaŭ?

—Nur jes, kompreneble!

—Ŝajnas, ke vi mensogis al mi. Kial kredi vin nun?

—Mi havas filon. Vi povas preni lin kiel ostaĝon de mia bonvolo kaj plenumo de la pakto.

—General' Enteb', mi scias, ke vi ne longe rilatas al via filo Riken', sed vi dorlotas filinon Dorinon. Ni prenos ŝin kiel garantion. Vi scias, ke se venas ŝipon vian denove, ŝi estos tuje mortpafita.

—Ho, ĉu vi intencas ne plenumi vian parton de la Pakto?

—Jes, mi plenumos. Sed mi ne povas vivi sen ŝi.

—Vi povos viziti ŝin fojfoje. Sed ŝi nepre estos kun ni.

La kompatinda hurlo devis akcepti, ĉar li sciis, ke ni povas forviŝi lian kontinenton el la surfaco de Hurlo.

—Ne timu, paĉjo, —diris ŝi subite. —Mi fartos bone. Karin' kaj mi jam estas bonaj amikinoj. Ŝi diris, ke ŝi instruos al mi pri ĉio. Mi eĉ povos gvidi la spacŝipon!

La ŝipanoj pasigis la tutan semjanon feriante en Hurlo. La popolanoj ne estis same kiel siaj registoj. Ni lernis, ke ne ekzistis libereco pri penso aŭ politika en tiu kontinento, sed Pol' decidis, ke ni ne estis tie por solvi la problemon socialajn al tiuj duoncivilizitaj individuoj. Ni kolektis la tutan literaturon kaj muzikon de la tuta planedo, kaj tiel nia biblioteko kaj muzeo komencis kolekti kulturajn trezorojn, kiu iĝos nia ĉefa misio de tiam.

Dorin' iĝis vere nia ŝipano, kaj Pol' nomumis ŝin subleŭtenanto. Ŝi estis nur 18 jaraĝa, sed kiel pruvo pri konfido, ŝi komisiis Dorinon gvidi la ŝipon. Tio signifas, ke ŝi devas fari kalkulojn por nia kurso kaj stiri ŝi mem la motorojn kaj direkton pere de stirilo. Fakte tiu stirilo donis al mi la deziratan kurson kaj mi provizis la necesajn funkciojn por ke tio okazu kune kun la rapido necesa. Estis ankaŭ la ebleco ke ĝi iru rekte el stirilo al motoroj, kvankam mi povus kompreneble superregi tion se necese. Sed kaj Pol' kaj mi decidis fidi al ŝi tiun grandan rolon, kaj kapitanino nomumis Dorinon stiristo kaj navigisto de nia ŝipo. Nur Pol' sciis veron, kaj sekve nek Nihaŭ' nek Karin', nek Dorin', kaj pli evidente ankaŭ ne la aliaj dudek ŝipanoj, sciis pri mi. Ili nur referencis al mi kiel komputilo, do kiam oni bezonis komputilon fari ion, ili kredis, ke ili ordonas, sed mi kaj Pol' sciis, ke temas pri peto. Ankaŭ ili scias, ke estas hola konsilanto Polholo, sed neniu ankoraŭ vidis lin.

La dudeko de simplaj ŝipanoj estis soldatoj, kaj sekve ili ekzercis en la uzo de siaj personaj armiloj. Karin', kiel subleŭtenanto, estis rekta estro de Pil' Pang' kaj Filip' Ferante', kiuj estis serĝentoj, kiuj zorgis po 9 soldatoj. Sed la plej grava tasko por ili ĉiuj estis regi solidholografian kopion de si mem, tiel ke se la aferon oni bezonus, ĉiu el ili povus uzi ilin plej efike, sen timo al mortigo de propraj vivoj. Ili vere ne ŝatis tion, sed feliĉe Karin' estis tre strikta kaj ordonema, do ĉio iris glate plej ofte. Nia soldata forto povus esti dek mil senmortuloj, se necese.

7 La floto fera.

Kiam ĉio estis en ordo ĉe Hurlo, almenaŭ rilate al interstelaj rilatoj, ni devis iri denove al Komandanto Ferris. Bluesko ne estos atingante la Teron ankoraŭ dum preskaŭ jaro. Fakte ĝi apenaŭ estis je la centona parto de sia vojaĝo. Pro tio mi proponis al Ferris' kunhavi nian teĥnologion al ili, ŝanĝe de kunlaborado kaj favorado reciproka.

—Kion vi bezonas, komputilo?, —diris li en estroĉambro kiam mi kunvokis lin kaj Polon.

—Nu, —venis mia voĉo klara kaj bone prononcata, —unue, mi bezonas Polon kiel kapitanon de la ŝipo. Mi estas civiliulo, ne militisto, kaj mi ne deziras disvolvi tiun arto, mortigi alian vivulon. Mi fidas plenplene pri ŝia kriterio. Ankaŭ mi bezonas geleŭtenantojn Nihaŭon Lee'n kaj Karinon Ostrová'n. Alimaniere ni devus doni la gravan taskon gvidi tiun ĉi ŝipon al subleŭtenant' Dorin', kiu vere estas prizonulino kiel garantio pri paco kun Hurlo. Mi ne povas instrui ŝin ĉion, kion tiu ĉi ŝipo enhavas kaj kapablas fari, ĉar mi ankoraŭ ne scias kaj ne povas uzi. Kaj Dorin' ankaŭ ne estas militisto. Ankoraŭ ne.

—Jes, tio ŝajnas senca... Mi bezonas Polon, tamen...

—Sed vidu, ke ŝi faris belege ĝis nun. Mi bezonas ŝin pli ol vi, Ferris'. Vi havas aliajn spertajn oficirojn ĉe vi.

—Nu, tio estas vera. Sed diru, kion vi ofertas al mi ŝanĝe de tio?

—Unue, mian grandan dankon pro tio, Ferris, kaj enorman ŝuldon, kiun mi ekhavas al vi en ĉi tiu momento. Due, la motoron, kiu dekobligos vian rapidecon kaj ŝirmecon por via ŝipo. Kaj pakton pri reciproka defendo, kiun vere ni jam havas...

—Amiko Polholo, eĉ se vi ne estus tiel sindona, mi ne povus nei al vi tion, ion vi petas de mi. Sed unue mi devas demandi al koncernatoj, ĉu ili pretas fari tion. Tio povas influi eĉ al ilia civitaneco, se teraj politikistoj ne aranĝas duoblan kun via planedo. Eble ili ne pensis pri tio.

—Mi jam havas duoblan, kaj klatan kaj teran, —diris Pol'. —Eble mi havos trian..., aŭ eble nur feran...

—Jen mia penso, Pol'. Sed diru unue: ĉu vi vere deziras tiun egan respondecon? Kompare al tio, viaj devoj kiel leŭtenanto ĉe mia skipo estas ŝerco, ĉar vi estos la plej pova militisto en tuta planedo...

—Komandanto Ferris': por mi estas vera honoro estri la plej povan spacoŝipon, kiun mi konas. Jes, mi deziras, sed mi devas peti vian konsilon, ĉu mi demisiu de la spacfloto tera kaj de tiu de mia planedo, ĉu sufiĉos provizora permeso? Mi ĝuis provizoran transcedon de mia planedfloto al tera nur por observado kaj konsilado...

—Nu, mia kara Pol', ŝajnas, ke vi jam decidis. Se vi vidas tion klare, mi konsilas, ke vi renoncu al via posteno kiel leŭtenanto kaj akceptu tiun de Admiralo, kiun Polholo certe ofertas vin, —li diris rigardante kun primoka rideto la laŭtparolilon tra kiu mia voĉo venas al ili.

—Certe jes, Komandanto! Ne venis al mia kapo tiu ideo, sed vi vidas, ke mi ne havas militisman cerbon. Dankon pro via instigo. La Fera Spacfloto ekiĝas per la inkluzivo de Admiralino Pol' kaj ŝiaj oficiroj, en ĉi tiu momento, ĉu ŝi decidas preni la taskon.

—Ĉu tio signifas, Polhol, —diris Pol', —ke mi devas vivi en via planedo, for de ĉi tiu ŝipo?

—Kompreneble ne, Pol, ne timu. Vi povas estri nian spacfloton de tiu ĉi ŝipo, kiu nun estas la tuta floto de nia planedo. Sed kiam estos pli, vi daŭre komandos ĉi tion tiom longe, kiel vi volos.

—Tiukaze, mi akceptas la komandon kaj la honoron, Polhol. Mi esperas, ke mi servos vin kaj vian popolon kun honoro kaj efiko.

Ŝi paŭzis kelkajn sekundojn, ĉar ŝi devas fari gravan decidon, la plej gravan en sia vivo, kaj poste rigardis Komandanton Ferris'n rekte al liaj okuloj, kaj diris:

—Komandanto Ferris': mi formale petas de vi akcepti mian rezignon al Spacfloto Tera kaj same tralokigu mian demision al miaj superuloj en la Spacfloto Klata, bonvolu.

—Akceptite, Admiralino Pol'! Kaj gratulon. Venu en miajn brakojn, sinjorino!, —li gaje diris malfermante siajn brakojn kaj premante ŝin kontraŭ sia brusto. Li tenis ŝin sufiĉe longe por ke neniu vidus, ke larmo falas el siaj okuloj. Sed la admiralino ne kaŝis siajn, kaj eĉ plorĝemis mole dum kelkaj sekundoj. Mi ankaŭ emociis, kaj tiun teneran scenon mi neniam forgesis.

—Dankon, komandanto. Vi ne plu estas mia superulo, sed vi estas io pli grava: vi estas mia amiko.

—Kaj mia, Ferris', —diris mi. —Vi estas amiko de Fero.

—Nun mi devas demandi Nihaŭon kaj Karinon ĉu ili deziras akompani vin, admiralino. Ĉu vi deziras iun ajn?

—Mi devas konferenci kun ili du, kaj poste mi diros al vi. Ĉu tio sufiĉos al vi, komandanto?

—Kompreneble. Vi ricevos mian novaĵon plej eble kiel baldaŭ.

Ambaŭ oficiroj vidis tie bonan ŝancon personan kaj militkarieran, kaj jesis tuje:

—Komandanto, —diris Nihaŭ', —senofende al vi, mi preferas servi apund admiralino Pol'.

—Same mi sentas, —reagis Karin'. Mi bedaŭros lasi miajn kolegojn de Bluesko, sed mi akceptas transcedon al Simio volonte. Mi kredas, ke ni faros belajn aferojn kun la plej fidindaj alianculoj de nia planedo Tero.

—Konsentite. Mi akceptas viajn demisiojn de viaj postenoj en Bluesko kaj en la Spacfloto Tera. De nun vi estas civitanoj de Fero, kaj restas sub la rekta aŭtoritato de Admiralino Pol'. Mi esperas, ke vi servos ŝin kun sama fideleco kaj lojaleco kiel vi servis sub mia aŭtoritato. Mi kredas, ke vi havas urĝan konferencon kun via superulino por fari gravajn decidojn pri ŝipanoj. Ni restos en kontakto. Ĝis, oficiroj de la Fera Spacfloto!, —li finis kun milita saluto al ili, kiu reciprokis kaj foriris el mia ŝipo.

Ilin mi transportis subite al konferencoĉambro de nia ŝipo, kie Pol' atendis ilin. Pol' akceptis ilin kiel kolonelon kaj vickolonelinon, kaj poste pristudis las trajtojn kaj bezonojn de ŝipo tiom granda kiel nia, kaj post kelke da diskuto, ili decidis mendi cent ŝipanoj al komandanto Ferris.

Kaj li estis tre akceptema. Li mem estis en komisiono kune kun la tri feraj oficiroj por filtri la petojn de preskaŭ duono de la ŝipanaro de Bluesko. Ili avertis ilin, ke la komisio estus nur dum unu jaro, kaj poste ili povos reiri en la teran floton sub la rekta komando de Ferris', aŭ ili povos resti en la fera spacarmeo, se ili tion deziras kaj iliaj superuloj konfirmas ilin definitive. Sed Ferris ne permesis, ke aliaj oficiroj eliros sian ŝipon. Do, Karin' devis proponi kvin kapitanojn kaj dek leŭtenantojn. Post longa dickutado kun siaj du oficiroj, finfine Pol' akceptis ilin, provizore, kompreneble, kondiĉe, ke ili sukcesos kurson pri militarto kaj ordonanta scienco, kiun mi mem instruos al ili pere de difinotaj rimedoj.

Mi sciis, ke estas tre malvarme, ke mia rilato al homoj estas tra laŭtparoliloj, do mi desegnis holografian hibridulon kun korpo de simio, vizaĝo homa kaj hararo hurla, kaj tiuforme, mi prezentis al Ferris' ĉe lia konferencĉambro, kiam li estis tute sola.

—Saluton, komandanto. Ĉu vi permesas, ke mi eniru?, —mi diris el la porda sojlo.

—Saluton, venu. Kiu vi estas?

—Mi estas via komputilo, komandanto. Ĉu vi ne rekonas mian voĉon?

—Ho, vi ĉiam inventas utilajn aferojn. Mi esperas, ke tion vi ankaŭ kunhavos al mi...

—Kompreneble, Komandanto. Vi estis sindona al mi, do mi devas reciproki. Pro tio venis mi vidi vin.

—Mi aŭskultas vin.

—Nu, Ferris, mi jam helpas vin konstrui novan motoron, similan al tiu de Simio, kies motoroj fakte estis faritaj de la sama laboristoj, kiujn nun faras tiujn motorojn por via ŝipo. Sed mi trovas, ke la formo de via ŝipo ne estas efika, ĉar la cilindra formo postulas tro da tempo por marŝi piede de loko al loko. Plej bone estas sfera formo, same kiel tiu de Simio.

—Ho, jes, vi pravas, sed vidu, ke kiam ni havis nur tiujn antikvajn motorojn, devis esti tubojn por uzi reakcion kaj puŝi la ŝipon antaŭen.

—Jes, mi konsentas. Nu, vi jam havas la motorojn, la armilojn, kiujn ni devizis, kaj ankaŭ mi sendos al vi la maŝinon fari solidan holografion... Ni uzos ilin por esplori nekonatajn etosojn, tiel ke ni ne perdos vivon homan. Ili estas tre karaj al ni, feranoj.

—Ho, bona ideo. Vi arboj estas vere inteligentaj, Polholo. Rimarkinda persono vi estas, —li ridis.

—Do, eble vi povos gastigi nin por manĝi kune ĉi nokte por adiaŭa festumado.

—Jes, vi kalkulu kun tio, amiko, —diris li premante manojn kun mi.

Jes, esti holmo (holo kaj homo samtempe) estis bone por mi. Mi diskutis kun Pol', kaj decidis, ke ŝi prezentu min al la aliaj kiel civilulon, kiu estis tie nur observanto hola, kiu povas oferti konsilon, nur se oni petos de mi. Pol' eĉ aljuĝis kajuton privatan por mi, tuj apud tiu ŝia, por ke la aliaj vidu kiom grave estas havi opinion de hola persono proksime de ŝi. Sed mi ne aperis tro multe inter la ŝipanoj. Nur tiam, kiam mi devis paroli al iu ajn aparte, kiel ni vidos poste.

La ĝisa festo estis tre varma, kaj oni diris paroladojn korajn kaj sentivajn. Kelkajn horojn poste, ĉiuj ŝipanoj iris al sia ŝipo, kaj ni du disiĝis.

Poste ni sciis, ke estis granda miro en Tero, kiam ili vidis spacoŝipon veni tiom rapide kun tiom multe da novaĵoj. Laŭ la eltrovoj de Ferris', dekunu ŝipojn oni faris, kaj preparis novajn.

Sed ni havis pli grandan taskon: ni devis organizi novan Spacfloton de nulo, kaj ni havis malmulte da tempo. Nur post dek tagojn poste ni denove orbitis mian planedon, kaj mi teleportis min kaj mian grundon denove en la lokon, kiu vidis min naskiĝi, kaj kiun miaj radikoj denove traboras nun. Mi konferencis kun miaj samspecanoj, kaj nur dek decidis fari same kiel mi, do ni interkonsentis esti nur komputiloj ĉe nia ŝipo, ĉar tiumaniere ni kontrolos ĉion. Kompreneble, estas vera komputilo en ĉiu ŝipo, kiu povas preni la samajn taskojn, kiujn mi faris, sed komputilo ne decidos, kaj fakte nia ĉeesto estas la voĉo de nia planedo, kaj eĉ se ni estos respektemaj al la decidoj de la kapitanoj de la ŝipoj, ni povas superregi ĉion en la ŝipo, se necesas. Sed ni konsentis ŝajnigi ke eĉ tiam la aferoj ŝajnus, ke kapitano mem decidis tion. Ni devas dorloti la sendependencon kaj aŭtoritaton de ĉiu kapitano al kiu ni servos kiel civiluloj.

De mia grundo mi helpis Polon kaj la aliajn teranojn fari dek aliajn ŝipojn, kaj poste Kolonelo Nihaŭ' kaj nova Kolonelino Karin' praktikis siajn novajn ŝipojn, Tero I kaj Tero II, kiujn ili baldaŭ referencis kiel Unu kaj Du. Sed la plej alta rango por ŝipo estos kapitano, kaj sekve la sep kapitanoj, kiujn ni havis el Bluesko havis siajn ŝipon, Nubo, Holo, Apogo, Sirenido, Fajro, Stelo kaj Hurlo. Ĉiu enhavis holan komputilon krom veran komputilon, kompreneble, kaj ankaŭ holografian civilulon kiu loĝis apud la kapitano. Nur Pol' Nihaŭ' kaj Karin' sciis pri ni, kaj post longa diskutado, ni decidis, ke neniu alia kapitano scius pri tio, ĉar se ili vere ne havus la trankvilon scii ke holo povas superregi ĉion, ili sentos sin pli asertive se ili kredas, ke ili havas la tutan aŭtoritaton kaj respondecon. Tiu estus unu grava sekreto, kiun ne scius oficiro malpliranga ol kolonelo, laŭ nia decido. Kaj, tamen, se kapitano perdiĝas, la ŝipon ni ne perdas.

Pol' kaj mi dezegnis planon havi fortan spacfloton da ne pli lo cent ŝipoj sub la rekta komando de la Alta Admiralin' Pol', antaŭ kiu respondecos kvin geadmiraloj kiuj komandos dek kolonelojn, kiuj siavice respondecos po dek ŝipoj. Devige la plej bonaj kaj spertaj individuoj promociiĝos kiam estos necese al floto. Nihaŭ Lee' kaj Karin' Ostrová' jam estis gekoloneloj komandantaj siajn ŝipojn, kune kun hepantaj kapitanoj. Koloneloj baziĝos en siaj ŝipoj ĉefaj, ĉar ne estos surplaneda ĉefstabejo por Fera Spacfloto, eĉ se ĉiam deĵoros du ŝipoj per perpendukolaraj samdirektaj orbitoj super la planedo, tamen ne ĉiam la samaj ŝipoj, sed tio estos sinsekva tasko. En ĉiu tripulacio estos hidrurgoj kaj nuboj, kaj almenaŭ unu holo, laŭ persona dispono. Simioj venos kun tempo, ankaŭ, kiam ili jam estos pretigitaj. Ĉiu ŝipo inkluzivos du cent senrangajn anoj, fakulaj aŭ ne, kaj almenaŭ kvar subleŭtenantojn kaj two leŭtenantojn. La plej alta rango en ŝipo estas kapitano, sed kolonelo radikiĝas en sia ĉefa ŝipo, de kie li aŭ ŝi kontrolos siajn dek ŝipojn. Sed la kutimajn taskojn de sia ŝipo kontrolos kaj komandos kapitanon.

Jen la hierarkio de nia spacfloto, senrigarde al kiu planedo konstruis la koncernan ŝipon, ĉu Fero, Klato, Surli' aŭ Tero, kvankam ĉiu planedo povas havi tiom multe da ŝipoj kiom ili bezonos aŭ deziros. La sola limio estas en la nombro da holoj, kiuj partoprenos en la ŝipoj de la Federacio, sed la enŝipa komputil povas esti lernigitaj de ni, kiuj fakte inspektos ilin ofte por plibonigi ties eblecojn laŭ peto de la koncerna admiralo (kaj kono, kompreneble), ĉar ili adresos niajn holografiajn perasonecojn kiel malnovajn amikojn de la akademio aŭ simila rilato. Sed ne nur holoj partoprenos federaciajn ŝipojn, ĉar hidrurgoj ankaŭ servos kiel inĝenieroj kies ĉefa tasko estas la bonstato de la kaska integreco; kaj ankaŭ nuboj servos kiel interligaj oficiroj ene de la ŝipo kaj ankaŭ inter sufiĉe proksimaj navigiloj. Dum kelke da tempo Karin' kaj Nihaŭ laboris kunkune al Pol' ĉar ili estis la du unuaj geadmiraloj kies unua tasko estos instrui la novajn kolonelojn sub siaj koncernaj komandoj pri la taskoj kaj eblecoj de la kompleksaj maŝinoj, kiujn ili uzas en siaj ŝipoj. Jam Heriberto diris al Pol', ke en estonto ŝipoj ne plu estos necesaj, sed ankoraŭ mankas trairi grandan vojon por ke inteligentaj estaĵoj kapablos vivi sen ili, ĉar iu ajn je tiu malproksima estonta tempo, povos iri ie kaj iam ajn en la universo, nur por la bono de ĉiuj, ne nur sia individua profito.

Nova epoko komencis por pacema, trankvila planedo, kiun ekstera forto jam minacis iam kaj kiun oni povos denove minaci en la estonto. Ni sentis nin sufiĉe povaj, ĉar dek procento da la hola popolo deĵoris en la spacfloto. La cetera naŭdek procento havis aliajn taskojn, multe pli efikajn ol nur naskiĝi, reprodukti kaj morti.

De la momento, kiam teranoj vizitis nin unuafoje, ni komencis novan eraon, la spacan, ĉar ni konstatis, ke estas bela misio malkovri kaj lerni el aliaj specoj disigitaj en la universo.

Sed tiam mi trovis, ke ni ne devas malzorgi pri niaj soldatoj, kaj periode ni vizitis la teron por ŝanĝi la provizon de nia homforto, kiuj servis unu jaron kaj ripozis hejme alian jaron, en la planedo, kiun ili elektis. Dekomence tiu estis la Tero, sed iom post iom ili elektis aliajn, kaj fakte kiam ili feriis, ili ankoraŭ konis aliajn rasojn, aliajn planedojn, aliajn indajn travivaĵojn.

La unuan fojon, kiam Simio vizitis la Teron oficiale, mi havis la honoron subskribi Pakton kun Tero pri reciproca defendo, kiu gvidis nin al formigo de Interstela Federacio de Planedoj kaj Specoj, kune kun Klato, la planedo de Pol'. Poste venis Hurlo, kaj kvin planedoj pli. Tio komplikis la aferon, kaj eventoj kaj problemoj aperis inter ni ĉiuj, sed tio devigis nin esti pli toleremaj kaj serĉi neperfortajn solvojn, kio estis la ĉefa trajto de nia federacio.

Paradokso estis, ke fojfoje Komandanto Ferris' partoprenis operaciojn sub komando de Pol', lia iama helpantino. Sed tio ne daŭris multe, ĉar post kelkaj jaroj ankaŭ li estis admiralo en la Tera Spacfloto. Klatanoj ne vidis bone, ke la floto de Fero estu plena de homoj, do ili petis, kaj sukcesis havi, ke duono de ŝipanaro en ĉiuj niaj ŝipoj estu klatanoj kaj la alia teranoj, kvankam poste ni havis ŝipanojn el ĉuj planedoj de nia Federacio. Miksiĝo kaj kunlaboro cementis novan pakton. Tio, ni konsentis, faros nian federacion multe pli forta kaj solida. Ili miris, ke ni holoj, motoroj de la federacio kaj de la konstruado de spacŝipoj, kontentiĝas kun ununura civilulo per ŝipo. Sed jen estas ni: pacemaj observantoj, kaj korplenaj konsilantoj. Miaj samspecanoj elektis solidiĝi kiel inoj anstataŭ kiel viroj, escepte de Izholo, kiu deĵoris la ŝipon Teron II, eble pro tio ke estis komandantino, ne komandanto, kolonelin' Karin'. Estis lia ideo, ke du viroj povus emi konkurenci, almenaŭ en la menso de kapitano, dum civilulo de la alia sekso povus havi pli ĝentilan rilaton. Mi ne povas plendi pri tiu mia kun Pol', kaj laŭ sperto, ni konstatis, ke la ideo de Izholo estas korekta. Fakte, kiam kapitano Sebastjan' devis lasi sian komandon pro promocio al Alta Komando en Tero kiel Kolonelo, kapitanino Petra Schneider trovis konsilanton Paŭlon Holeskon preta helpi ŝin, anstataŭ la antikvan Inminon Kaldan, kiu devis reiri en Feron pro nova komando tie... Sed fakte estis Inmino, la sama komputilo, kiu nur ŝanĝis sian solidan holografion por pli bone rilati la novan kapitaninon.

8 La forto federacia.

Post nur kelkaj jaroj de vivo, la Federacio de Planedoj pruviĝis kiel forta alianco, kiam ni detektis eskterteranoj en la Tero mem.

Tio okazis je la lasta tago de nia vizito. Teranoj havas apartan subskribojn en sia genaro, sed niaj sensiloj detektis alian subskribon en kelkaj urboj. Ni estis scivolemaj pri tio. Ni demandis, kaj teranoj diris al ni, ke ne estis aliaj specoj en Tero, almenaŭ ne ankoraŭ, krom miaj kaj tiuj de kelkaj klatanoj. Ni prokrastis nia foriro, kaj sendis cent holografiajn soldatojn kun sensiloj analizi kelkajn urbojn. Ili kaptis tiujn strangajn subskribojn kaj identigis la individuojn, kaj kaptis kelkajn el ili kaj portis ilin en nian ŝipon. Oni pridemandadis ilin, kaj finfine ilia menskontrolo cedis, kaj mi povis kompreni, ke ili apartenas al speco kies planedo mortos post kelkaj jaroj, kaj ili pro tio preparas invadon de Tero. La kaptitoj estis tiom similaj al teranoj, ke ili povus facile ŝajni tute ili, kaj finfine diris al ni, ke ili estas olvanoj, kaj sia planedo estas Olvo. Ni kontrolis la tutan genaron de la kaptitoj, kaj danke al tio povis trovi la tutan ekspedicion olvan, entute dek mil soldatoj, kaj portis ilin siaplanede. Ni lasis la ilojn necesajn trovi eksterteranojn inter ili, kaj iris al Olvo lasi la invadintojn tie. Sed survoje ni trovis planedon Elbol', ĉe konstelacio Alfa-Centaŭro, kaj post fari la necesaj provoj, ni konstatis, ke olvanoj povas sufiĉe bone loĝi tie. Ni venis en Olvon mem post semajno, kaj diris al ili la novaĵon.

Kancelieron Pessnen' estis tre ĝoja pri tio, kaj post informado al l' popolo, plej granda kvanto el ili decidis translokiĝi, dum la ceteraj, maljunuloj, preferis resti en la planedo kaj morti tie kune kun ĝi, kvankam plej eble la planedo daŭros dekoj, eble cent jaroj pli ol ili. Sed la civilizacio olva supervivis danke al nia agado. Ni petis de ili, la jam elbolanoj, subskribi enirpakton en nian Federacion, kaj kvankam ili ne havis spacforton, sed nur veturilojn, ili volonte akceptis esti inter ni. Unu el niaj ĉefaj gvidlinioj estas helpi la malpli disvolvitajn civilizacion, kie en ĉi tiu kazo, kaj poste, kiam ilia spacvojaĝebleco kaj teĥnologio permesos, ili estos plenplena ano de nia Federacio.

Vivi radikiĝinte havas avantaĝon, inter ili, ke oni ne movas sennecese, kaj sekvo oni ne endanĝerigas sin aŭ kunantojn. Sed aliaj individuoj, kiel Pol' kaj Karin', emas veni en nevolatajn aventurojn ekzakte pro tio, ke ili povas movi kaj aldone ili scivolemas pri multaj aferoj, kiuj ne ĉiam konvenas al ili... Sed ni atentu al la rakonto de Pol' mem:

9 Ĉu tempo perdita?

Sed la afero marteladis mian menson dum kelkaj tagoj. Mi ne povis forgesi la tempo-vojaĝanton: Ĉu mi pro antaŭjuĝo mia renoncas al sufiĉe inda sperto? Vere ne estis multe fari ĉi tie, en la orbito de Fero. Mi jam pristudis ties geografion, atentante ĉiun etan variaĵon... Do mi diskutis la aferon kun la unua oficiro, kiun mi trovis.

10 Li, roboto.

Memore al Isaac Asimov.

Dum ili du estis for, Gonzo oficis kiel admiralo, ne sciante, ke mi kontrolas ĉion, eĉ se mi ne estas en Simio, sed sur mia kara grundo, kiu vidis min naskiĝi.

Jes, estis granda plezuro por mi denove trabori la molan feron de mia grundo kaj solidigi ĝin pere de mia vivanta procedo per kiu mi solidiĝas en mian trunkon kaj miajn branĉojn, forlasante la gazojn nenecesajn en la aeron por ke nubuloj profitos ilin. Sed tiuj ferioj miaj ĉe mia denaska planedo ne malebligas, ke mi kontaktu kun mia ŝipo ĉiutage kaj ricevu informon pri tio, kio okazas. Dum mi ne estas surŝipe, komputilo kaj riparistoj zorgas pri ĉio, sed aferoj difektitaj devas esti riparitaj permane, kaj riparistoj ne ĉiam povas alveni al loko necesa ĝustatempe. Mi, male, estas ĉie samtempe pere de sensiloj, kaj relajsoj. Domaĝe mi devis fortranĉi kelkajn el ili por reveni al mia alia hejmo, la Simio, sed dum kelkaj monatoj, fakte jaro, mi estis denove en mia planedo.

Sed ĉio pri mia malproksima deĵorado pri nia ŝipo ne estis videbla al Gonzo aŭ aliaj teranoj kaj klatanoj, kiuj deĵoras en la ŝipo dume. Tamen, mi parolis al li ĉiun tagon, eĉ se mi kuŝis sur la surfaco de mia planedo, pere de radio. Jam estis jaro de kiam mi ekferiis, kaj mankis al mi movo kaj aventuro. Mi trovis, ke mi disvolvis soifon por kontakto kun aliaj specoj, kiujn mi povus helpi kontraŭ ties malamikoj, kiel hurlanoj, aŭ helpis ilin, kiel ni faris al hurloj mem, evolui kaj esti utilaj al aliaj. Jes, tiu invento de Tero kaj Klato, krei Federacion Stelan, estas tre bona ideo por ke neniu speco inteligenta malaperos el universo. Nia vivmaniero integrigi, kaj ne konkuri, aliajn specojn inteligentajn estas tre utila kaj enriĉiga, kiel ni pruvis aliĝante en ununuran civilizacion multekulturan ni, holoj, kaj simioj, hidrurgoj kaj nubuloj, kiel Feran Kulturon.

Kiam Pol' kaj Senda' revenis el sia stranga ferio (poste Pol' informis al mi, ke vere estis misio kaj aventuro en la pasinto), ni devis patroli nian spacon, kiu inkluzivis nian stelsistemon kaj ceteron de nia galaksio, kaj batalŝipo Unu anstataŭis nin orbite de mia planedo.

—Kiu estas tio? —demandis subleŭtenanto Keiko Urikami', notante strangan punkton verdan sur ekrano en komandoĉambro. —Ŝajnas homo.

—Homo ne povas esti en spaco sen kosmovesto, —asertis mi, kiel Miĥaelo Pruvski', zorganto pri tiroradiaro. —Ĉu mi tiru kaj metu en holdon?

—Faru, Pruvski', —respondis admiralino per radio.

Oni metis magnetan radion kaj baldaŭ ni havis ĝin en nia ŝarĝodeko 14ª. Ambaŭ Urikami' kaj mi eraris kaj pravis samtempe. Ĝi havis homan vizaĝon kaj korpan formon, sed meĥanikan korpon. Fakte ĝi estis meĥanika objekto, kiu ŝajnas persono: temis pri roboto, kiu drivas en spacon.

Oni prenis ĝin en grandan ĉambron. Inĝenieroj pristudis la meĥanismojn, kaj trovis, ke ili estas preter riparado. La cerbo tamen eĉ se venas de teĥnologio tute ne konata de federacianoj, ŝajnis esti kompleta. Kompreneble, cerbo (eĉ robota) ne havas moveblajn partojn, sed eĉ se ĝi ŝajnis nerompita, ĝi ne funkciis.

—Kion fari kun roboto?, —demandis Senda'. —Ĉu estas preferinde lanĉi gin denove en spacon aŭ ene de stelo?

—Ĝi devas havi interesan historion, —diris ŝipano Ulkin' Sandoval'. —Eble oni permesos al mi provi ripari ĝin en mia libertempo... Ĝi povus rakonti al ni tiom multe...

—Faru. Vian tutan tempon vi povas uzi, Ulkin'.

—Rolstov', ŝi ne plu estas sub via komando. Ŝi reserĉos pri la roboto, kaj informos rekte al mi.

—Jes, komandanto. Laŭ via ordono.

Tiu pruviĝis esti saĝa ordono, ĉar du monatoj poste Pol' havis tutan raporton de Ulkin':

—Komandanto, la roboto estas la sola restaĵo de tuta civilizacio. Iam en planedo Roksio civilizo estis tre avangarda kaj socio estis zorgata de robotoj kiel ĉi tiu, kaj homoj ne devis labori, sed ili zorgis pri kulturo kaj arto. Bedaŭrinde iam aperis eksterroksanoj, kiuj submetis ilin al terura milito. Pro tio, ke roksoj neniam okupiĝis pri malagrablajn aferojn, robotoj devis zorgi pri la milito. La invadintoj estis pli bonaj strateguloj, kaj robotoj malvenkis ĝin. Poste, ili eksplodigis la atmosferon de Roksio, kaj poste anstataŭigis ĝin de siaj propraj gazoj, kaj uzadas de tiam la planedon, kiel sian propran.

—Malgaja rakonto, Ulkin'. Kie estis Roksio?

—En cerbo de roboto mi trovis la koordinatojn, sed ni ne komprenas la sistemon, kiun ili uzis.

—Kiel vi povis kompreni tion, kion la roboto rakontis al vi?

—Fakte ĝi ne parolas, ĉar ĝi ne estas konscia, admiralin', sed mi trovis la datenojn kaj tradukis kun 90% de akurateco.

—Do ĉu vi opinias, ke ni povos paroli al ĝi?

—Eble, kun tempo. Sed tamen, ni povas elpreni multe da informo el roboto, eĉ se li neniam funkcias denove. Ŝajnas, ke la datenbanko de roboto estas vasta.

—Ĉu la roboto moviĝas per si mem?

—Ankoraŭ ne, admiralino. Mi kredis pli prudente serĉi informon eĉ el ĝi mem, ĉar robotoj povas esti danĝeraj.

—Jes, vi bone faris.

—Tamen, la procedo bezonas tempon, ĉar mankas multe da informo, eble pro tio, ke la roboto ankoraŭ ne konscias.

—Mi legis, ke en kelkaj planedoj robotoj estas enŝaltitaj de paŝvorto, kaj ankaŭ malŝaltitaj de alia paŝvorto.

—Ha? Jes, tio estas sencohava. Nia problemo estas, do, diveni la ĝustan paŝvorton. Kaj aldona problemo, ĉu ni povas fidi tian roboton, kian ni ankoraŭ ne konas...

—Jes, prave. Eble ni povos enketi. Eble la komputilo scias kiumaniere trovi paŝvortojn.

La komputilo, tio estas, mi, silentis. Oni ne esperas ke komputilo konversaciu kun ŝipanoj, kvankam ni devas ĉiam esti preta disdoni informon.

—Komputilo!, —diris Ulkin' subite, —ĉu vi scias paŝvorton de robotojn?

—Mi ne povas helpi vin multe. La eblecojn estas senlimaj. Tamen, provu Asimov.

—Kial tiu vorto, Asimov?

—Li estis, —diris mi, —tera scientisto kaj verkisto, kiu inventis positronikan cerbon por robotoj kaj ankaŭ la tri regulojn bazajn de roboto.

—Nome: 1 ne vundu personon; 2 ne malobeu personon, se tio ne kontraŭdiras 1; kaj 3 prizorgu pri via funckieco, se tio ne kontraŭdiras 1 aŭ 2.

~Interese~, telepatiis min Pol'. Ni, kulturoj senrobotaj neniam povus pensi pri tio. Tiu Asimov devis vivi en socio, kiu timis multe la nekonaton...

~Jes, vi pravas. Sed kion fari?

—Bone, Ulkin',—ŝi respondis finfine—Ni provu. Komputilo povas sendi al vi centojn da kutimaj paŝvortoj, kaj eble estos inter ili tiu, kiun vi bezonas.

La ŝipanino pasigis multajn tagojn provante la paŝvortojn, per kiuj mi provizis al ŝi. Fakte mi donis milojn, sed mi lasis ŝin sola kun la roboto. Nur kiam mi konstatis, ke ŝi jam lacas kaj estas en malalta animstato mi venis per solida holografio paroleti kun ŝi pri nia projekto. Mi elektis aspekton kiel kvindek jaraĝan, patreskan homon, maldikan, kun malmulte da haroj sur mia kapo kaj komprenema rideto. Mi multe aŭskultis ŝin, eĉ se mi scias pri ĉio, kion ŝi jam konas pri la roboto. Tio utilis al mi pri tio, kion ŝi konsideras grava. Mi vizitis ŝin mallonge kelkajn tagojn dum semajnoj, ĝis kiam mi aŭdis ŝin diri finfine:

—Eŭreko! Mi trovis ĝin! —Mi venis rapide per tiu patreska, komprenema formo, kaj eniris la ĉambron kvazaŭ mi hazarde preterpasas la pordon kaj aŭdas ŝin.

—Kio okazas, Ulkin'?

—Mi jam solvis la problemon! Jes, la vizaĝo de la roboto havis novajn trajtojn: ĝia buŝo malfermiĝis, kaj de ĝi venis bruo dum ĝi movis, kaj ni aŭdis profundan, laŭtan voĉon, kiu diris:

—Kia estas la problemo, kiun mi devas solvi?

—Diru vian nomon, —Ulkin' diris ekscitita kaj ĝoja.

—Mi estas Roberto16.

—Ĉu via nomo signifas ion?

—Roberto estas modelo. Unu estas serio, kaj ses estas individua identigilo ene de la serio kaj modelo.

—Ĉu vi havas vortojn por enŝalto kaj malŝalto?

—Diru unue por enŝalto.

—Estas kvar: Kelto, anaso kaj Izaako, aldone al tiu, kiun vi ĵus diris.

—Mi diris kelkajn. Kiu estas la bona?

—Fulmotondro. Ĝi signifas, ke vi deziras aliri mian bazan sistemon por eble ripari ion. Ĝi estas vorto de meĥanikisto, kaj neniu devas scii ĝin, nur meĥanikisto. Sed mi vidas, ke ne vi estas tia.

—Aliri..., por kio?

—Ĉion ajn. Riparistoj faras tion, kaj mi ne povas ne diri ion ajn, kion, oni demandu min. Pro tio, kaj nur pro tio, mi diris al vi miajn paŝvorton, kiun vi povas ŝanĝi nur se vi aliras min pere de tiu mastra paŝvorto.

—Ĉu estas diferenco inter la aliaj tri?

—Jes: anaso signifas, ke mi devas zorgi pri infano; kelto, pri plenkreskulo, kaj izaako, ke mi devas helpi pensi mastron.

—Jes, mastro estas la persono, kiu enŝaltas min pere de paŝvorto.

—Sed ĉu ĉiu povus iĝi mastro via?

—Ne. La unuan fojon, kiu oni enŝaltas min per tiu vorto, mi diras apartan kodon por ke mi algluu al volo de mastro. Tion ne funkcias kun aliaj, eĉ se oni diras la korektan vorton. Tio funkcias escepte por meĥanikisto. Per uzo de tiu vorto, oni povas eĉ ŝanĝi paŝvortojn, kaj ĉion alian. Mi jam notis vian voĉon, kaj se vi uzas la mastran vorton venontfoje enŝalti min, vi iĝos mia mastrino.

—Kaj via paŝvorto por malŝalto?

—Estas nur unu, kaj se mastro vekis min, nur mastro povas halti min. Alikaze ĉiu povas malŝalti min. La vorto estas Kafka, —li diris, kaj ĝi haltis tute kaj komplete.

—Fulmotondro, —diris la virino.

—Saluton, mastrino, —reagis la meĥanismulo. —Ĉu vi deziras ŝanĝi mian mastran vorton?

—Jes. PI3239101418335.

—Notite, mastrino. Saluton. Mi bedaŭras, ke mi ne povas movi. Se mi povas helpi vin tiel, diru pri kio temas.

—Ĉu vi havas internan horloĝon?

—Kiom da tempo pasis, de kiam vi ekfunciis unuafoje?

—Sep cent dekkvar jaroj, tri monatoj, kvin tagoj kaj du horoj.

—Roksio, —ĝi diris per rompita voĉo.

—Ni scias, —diris mi pere de mia holografia memo —ke ĝi estis detruita de malamikoj. Kiuj estis ili?

—Ili nomis sin wondoj. Ilia denaska planedo eksplodis pro astronomia problemo. Multaj el ili pereis, sed kelkaj dekoj da miloj da ili eskapis pere de siaj spacoŝipoj. Ili serĉis novan sidejon dum multe da jaroj, kaj ili finfine trovis Roksion. Ilin ne haltis la fakto, ke jam estis enloĝantoj tie. Ili kalkulis, ke per nova atmosfero ili povus vivi tie, kaj eksplodigis la atmosferon denaskan el la planedo, kaj poste kreis novan kongruan kun sia biologio pere de sia disvolvita teĥnologio.

—Ĉu robotoj estis detruitaj de ili?

—Mi ne scias. Kiam miaj mastroj vidis, ke la milito venas ili enŝipiĝis en privatan veturilon kune kun tri aliaj robotoj. La familio fuĝanta estis gepatroj kaj kvin gefiloj.

—Ni orbitumis la planedon ĝis kiam ni vidis, ke la aero eksplodis. Mastro konstatis, ke ili ne plu povos vivi en sia planedo, kaj sekve nia ŝipo celis alian planedon, for de nia sunsistemo. Pasis jaroj, kaj la familianoj mortis unu post la alia, ĝis kiam nur la patro restis viva. Li estis sola dum multe da jaroj, kaj kiam ni robotoj difektiĝis, li vidis eliron savi sian kulturon, lingvon kaj eble ankaŭ sian tradicion..., eĉ se li ne sukcesis savi siajn familion kaj genojn....

—Mastro Paskval' sukcesis ripari min.

—Ĉu li havis novajn partojn por ripari vin?

—Preskaŭ. Unue li profitis partojn de ni kvar robotoj por fari ununuran novan.

Poste, li programis la centran ŝipkomputilon por operaciumi nin du. Fakte li metis sian propran cerbon ene de tiu mia.

—Kio?! Ĉu vi estas Paskval'?

—Ne ekzakte. Lia ideo estis, ke antaŭ lia biologia cerbo putriĝos, li devis translokiĝi siajn konojn kaj konscion en mian artefaritan cerbon. Kaj liajn konojn mi ja havas, sed lia konscio perdiĝis, mi ne scias kial. Li pretigis ĉiun matematikon kaj fizikon necesaj por la afero tute klare, sed io fiaskis, tiel ke kiam mi vekiĝis, mi vidis, ke mi ankoraŭ estas mi, kaj li kuŝas mortinta apud mi.

—Kion vi faris poste?

—La sistemojn garantii vivon biologian en la ŝipo mi malŝaltis ĉar neniu vivulo restis tie. Mi sendis la korpon de mia mastro sur stelon proksiman, same kiel li faris kun siaj familianoj, kiam ili mortis. La sopiro de mia mastro daŭrigi vivon, civilizon kaj kulturon roksajn sur nova planedo ne plu eblas, kvankam la du lastaj kuŝas ĉe mia cerbo.

Al mi surprizis tion, ke mi ne vidis antaŭe. Certe devas esti nova tavolo en la datenbazo de la roboto, kiun mi ne vidis, aŭ eble ĝi ne aperis ĝis kiam paŝvorton ni aŭ ĝi diris en sia rakonto... Mi sondis ĝin, kaj vidis, ke estas tuta nova kulturo sub tiu alia, kiun mi kopiis en la datenbazon de nia ŝipo. Do, mi tuj komencis kopion de la roksa historio, kulturo kaj aliaj trajtoj de ties civilizo.

—Sed ŝajnas al mi, —diris Ulkin', —ke vi estas Paskval'. Kial do vi referencas Paskavlon kiel li?

—Ĉar mi vere ne estas li. Li provizis al mi per sia vivo, siaj memoroj, siaj sentoj, kvankam mi ne havas lian konsciencon. Mia esenco ne estas li, sed mi, multe pli aĝa ol li estis. Eĉ liajn sentojn mi havas, sed lia konscienco perdiĝis, mi suspektas, ke ekster mi, kvankam mi povas erari...

—Kaj kio okazis poste, kiam vi estis sola en tiu spacoŝipo? Kial ni trovis vin meze de profunda spaco?, —redemandis Ulkin'.
Vere tio pensigis min, ĉar ankaŭ mi vojaĝas en spacoĉipo, kaj miaj kunantoj povus morti kaj mi resti sola... Ne, la penso ne bonfartigis min multe.

—Mia ŝipo paneis iom post iom. Roketoj kaj ŝtonetoj trafis ĝin, kaj traboris la ŝelon, kaj muro post muro detruiĝis kaj falis..., ĝis nova ŝipo trovis mian.

—Nu, komputilo en ĉesis sendi aŭtomatan helpopetantan mesaĝon, kaj poste mi mem devis klarigi al ili, ke la ŝipo paneas. Ili sendis kelkajn ŝipanojn, kiuj preskaŭ mortis, ĉar nia vivsistemo ne plu funkciis. Ili revenis kun pli sekura vestoj, kaj baldaŭ komprenis, ke la sola profitebla afero en la tuta ŝipo estas mi, do ili prenis min en sian ŝipon kaj eksplodigis mian ĉar ili diris, ke ĝi iĝis mortokaptilo. Poste ili riparis min, kaj donis al mi ion fari.

—Kia estis via vivo en la nova ŝipo?

—Ili proponis, ke mi servos en kafejo kaj restoracio.

—Ĉu vi servis tie bonorde?

—Kiel nomiĝis via nova spacoŝipo?

—De kiu planedo venis la ŝipanoj?

—Ili venis de planedo Sostrent', stelo 400C, alidirite Kasandra.

Mi kontrolis en la datenbanko de Simio, kaj mi trovis: tiu stelo estis tri lumjaroj for de ni. Sostrent' estis detruita en milito inter du imperioj ne plu ekzistantaj. Post detruo de la koncernaj planedoj, la supervivuloj ekstermis unu la alian ĝis kiam ili estis finfine absorbitaj de aliaj kulturoj tute fremdaj al ili du. Tamen, restas nur 200 individuoj, el pli ol ses bilionoj da personoj.

—Kio okazis al Kalambur113?

—Detruita en milito.

—Kiom da ŝipanoj estis en la ŝipo?

—Ĉu ili ĉiuj mortis?

—Mi supozas, tamen ne scias.

—Kio okazis?, —demandis Ulkino.

—Mi servas drinkaĵon al juna ŝipanino, Delta, kiam subite mi aŭdas grandan bruon kaj ferdeko kaj muroj malaperas. Subite mi estas sola en spaco ĉirkaŭita de karnaj kaj metalaj pecoj ĉie ajn ĉirkaŭ mi per diversaj rapidoj. Pro tiuj rapidoj, iom post iom la restaĵoj de ŝipo kaj ŝipanoj malaperas for kaj mi estas sola meze de spaco. Pro tio mi povas fari nenion, krom diri mian malŝaltigan vorton, kaj ĉesi funkcii, ĝis kiam oni vekos min denove, mastrino.

—Ulkin', —diris mi, —eble ni jam povas ŝalti la meĥanisman parton de nia roboto. Ĝi ne ŝajnas danĝera kaj aldone ĝi ĉiam estas unu vorton for de malŝalto.
Ŝi aŭtomate tuŝis sian personan armilon. Poste ŝi ridetis kaj ruĝiĝis. Mi streĉis ŝian ŝultron kaj ridetis al ŝi dum mi diris:

—Mi komprenas. Timo estas terana trajto.
Pro tio, ke ni ne sciis pri la problemoj de la roboto moviĝi, inter ni du portis ĝin al ateliero kaj vokis inĝenieron kaj montris al li la planojn, kiujn la roboto donis al ni antaŭ Ulkin' sendis ĝin dormi denove. Li pristudis ilin kaj provis la relajsan sistemon kaj ties motorojn, kaj diris al ni, ke li povus ripari la roboton, sed li devas uzi kelkajn tagojn, eble semajnon, fini la taskon, ĉar endas fabriki multajn novajn pecojn.

Sed inĝeniero Tellem' ne pravis: post nur tri tagoj ni vidis, ke Roberto16 jam moviĝas per si mem. Li ankoraŭ ne povis fari pezan laboron, sed tamen li povis marŝi kaj fari delikatajn laborojn pere de siaj manoj, kvankam, mi notis, ke ne estis multe da kohero en la agoj kaj paroloj de tiu maŝina individuo. Ĝi diris, ke li povas ripari sin poste, kiam ni dormos, sed Ulkin' insistis malŝalti ĝin ĉiam, kiam ŝi ne estas kun li. Jes, mi ade konstatas, ke teranoj estas iom paranoidaj...
Dum kelkaj horoj ni parolis kun Roberto, ĝis kiam Ulkin' diris, ke ŝi estas laca, kaj ni tri iris dormi...

—Diru al mi, Roberto, —demandis mi —ĉu via kreinto donis al vi animon?

—Ĉu animo? Mi ne komprenas...

—Vi parolas tiel delikate, kiel spirita persono. Tamen vi moviĝas kiel simio.

—Vi pensigas min... Mi ne scias, vere, kio animo estas.

—Teranoj kaj klatanoj kredas, ke iliajn korpojn movas spirito, forto ne materia, kie kuŝas iliaj konscioj, kaj kiu je la momento de morto tiuj spirito iras al Dio, la superregata konscio de la Universo.

—Ho, jes, mi havas konscion. Eble tio estas mia animo...

—Ĉu vi legis poemojn?

—Jes. Mi konsultis la bibliotekon de mia dua ŝipo, Kalambur 113.

—Ĉu vi memoras multe pri la literaturo de ties societo?

—Jes. Preskaŭ tuta.

—Kiu estis la plej grava verko en literaturo sostrenta?

—La muelilo de Treno.

—Ĉu ĝi estis novelo, poemo, teatraĵo..?

—Estis kaj la du unuaj: dek mil versoj rimintaj, kiuj priskribas longan rakonton pri amo, kreo kaj morto.

—Ĉu ĝi estas religia libro?

—Ne. Ankaŭ ne historia. Je la komenco, la aŭtoro konfesas, ke nenio rakontota vere okazis, sed ĝi estas fantazio por plezuro kaj pasigi la tempon.

—Estas domaĝe, ke tio perdiĝis.

—Ne perdiĝis. Ĝi estas ĉi tie, —li tuŝis sian kapon.

—Ĉu vi povas diri al ŝipkomputilo por konservado?

Sed estis alia stranga afero, kiun mi konis jam, sed nun scivoligis min: mi povis legi la penson de la roboto Roberto16! Ĉu li vere estas persono? Nu, mi konfesas, ke mi ne konsideris la penson eĉ unu minuton. Mi simple konsideris, ke tio estis tre utila. Mi diris la roboton, ke mi devas fari ion aliloke, kaj mi ĝisis ĝin. Elirinte la ĉambron, mia holografia korpo disiĝis en aero. La roboto pensis, ke ĝi estas sola, sed mi atente observis ĝin. Roberto staris tie je la mezo de la ĉambro, kaj intencis moviĝi, eble ripari sin, sed io malpehlpis tion: subite li memoris la ĉefajn cent verkojn de literaturo sostrenta. Fakte mi igis ĝin pensi detale pri tio, kaj mi registris ĉion en la memorbankon de Simio. Tio estis maniero savi kulturon: mi kaptis ĝian spiriton pere de ĝiaj verkoj. Ankaŭ mi registris ĝian muzikon kaj pentraĵojn, aŭ almenaŭ ties imagojn. La kulturon sostrentan mi savis tiun nokton por historio universala. El nia komputilo mi sendis al centra komputilo federacia en Tero kaj ankaŭ en Klato, do jam estis tri kopioj de la sostrenta civilizacio kaj kulturo, inkluzivante tiun en cerbo de la roboto. Tio sekvas el regulo de Federacio Interstela: kunhavi la tutan informadon pri ĉies kulturo.

Kiam la kopiado estis finita, mi denove vizitis Roberton kaj kafke malŝaltis ĝin. Tamen, mi ne povis ne demandi al mi mem pri tio, kian cerbon tiu roboto havas? Telepatio funkcias kun homaj cerboj, ne kun komputilo. Al tiuj ĉi mi devas konektiĝi pere de ilo, sed kun ŝipanoj tiu ilo estis iliaj mensoj mem: se estaĵo kapablas pensi per si mem, mi povas konekti kun ĝi telepatie. Sekve, tiu roboto povas pensi per si mem, ĉar mi telepatie povas scii pri tio, kio estas en ĝia cerbo, kaj kion ĝi pensas. Pro tio, jen grava demando: ĉu Roberto estas persono? Ĉu menso produktas animon..? Ĉu animo ebligas penson? Ĉu penso estas nur funkcio de cerbo kaj nenio plu..?

—Mi emas pensi, ke jes, Polholo, tiu roboto havas animon.—Pol' respondis al mi, kiam ni pridiskutis la aferon, iom poste.

—Eble ni demandu al ĝi, —estis pli rekta respondo de Ulkin'.

La venintan tagon, mi denove trovis la roboton pere de alia, ina holografia solida formo:

—Saluton, Roberto. Ĉu vi bone dormis lastan nokton?

—Saluton, Ĉu ni konas unu la alian?

—Nu, mi konas pri vi, ĉar vi estas novaĵo en nia ŝipo, sed vi ne konas min ankoraŭ, pardonu, Rob'. Ĉu mi rajtas nomi vin per mallongigo Rob'?

—Ho, pardonu min denove. Mi estas Hildin', el Planedo Tero, Stelsistemo Suna.

—Planedo Ter... Jes, ducent kvindek ses diversaj nacioj sukcesis unuiĝi en iama administracia sistemo turniĝintaj ununura nacio! —Ŝajnis, ke Roberto ankaŭ konsultis nian komputilan datenbazon...

—Prave. Mi vidas, ke vi konatiĝis kun la historio de mia planedo.

—Interesa evoluo. El kiu parto de la Tero vi venas?

—Mi naskiĝis en Mogadiŝo, iama ĉefurbo de ruinigita lando Somalio..., antaŭ mil jaroj. Sed mia patro naskiĝis en Stokholmo, iama ĉefurbo de avangarda lando, kaj patrino naskiĝis en Rabato, en la norda parto de Afriko.

—Ho, certe pro tio via haŭto estas pli malhela ol tiu de Admiralin'.

—Jes, Pol' naskiĝis en alia kulturo, alia planedo, Klato. Sed ni teranoj estas pli malhelaj, kutime, eĉ se ni venas en diversaj koloroj. Mia estas pli bruna. Tamen ni ĉiuj estas samkulturaj.

—Interese. Personoj de aliaj planedoj, kiujn mi trovis, estas pli similajn unu la aliajn.

—Ĉu vere? Mi kredis, ke nur klatonanoj estis tede uniformigitaj...

—Tio dependas. Aliaj planedoj ne estis sufiĉe saĝaj unuigi diversajn kulturojn en ununuran. Tie unu subpremis la aliajn kaj forviŝis ilin, fojfoje eĉ genetike.

—Nu, tio surprizas min. —Fakte en mia denaska planedo, Fero, la kvar regantaj specoj toleras unu la alian, kvankam ne vere kunlaboris al sama celo ĝis kiam ni estis atakitaj de komuna malamiko. Nun estas hidrurgoj kaj nubuloj laborante kune kun teranoj kaj klatanoj, kaj kompreneble ankaŭ holoj, en niaj ŝipoj...

—En Sostrento nur pluvivis ununura raso.

—Same okazis en Klato kaj en ĉiuj aliaj planedoj, kiujn mi konas. Kaj vidu, ke la mema ideo pri Federacio de Planedoj fontas el UNO mem, la Unuiĝintaj Nacioj Organizitaj el Tero.

—El diverseco venas riĉeco, mi vidas nun. Neniu persono malmankas, certe.

—Interese, ke roboto devis veni el spaco profunda pensigi min pri tio. Sed diru al mi: kiu estas via kulturo, Roberto?

—Mi venas el kulturo sostrenta, —diris li, nesciante, ke mi jam konas pri Roksio, kies kulturon mi jam registris dum ĝi ankoraŭ dormis, sed ĝia datenbanko jam estis atingebla. —Ĉar mi, —daŭrigis li, —naskiĝis en Sostrent'.

—Jes, mi scias. Estas domaĝe, ke sostrentanoj ne plu ekzistas.

—Nu, eble ie ajn kelkaj individuoj ekzistas..., eĉ se pri tio mi dubas. La detruo de la planedo estis kompleta.

—Mi scias, ke Sostrent' malaperis pro milito, sed kiu okazigis ĝin?

—Mi vere ne scias. Mi deĵoris en drinkejo kaj restoracio spacoŝipa, kaj eĉ se mi kaptis konversaciojn, vere oni parolis al mi nur por peti drinkaĵojn. Certe mi estis nenio pli ol maŝino por ili, kaj oni ne parolas al maŝino. Sed estis diversaj specoj, kies interesoj konfliktis.

—Domaĝe, laŭ vi la sostrenta kulturo estis inda.

—Ho, jes, kompreneble.

—Mia amiko Polhol' menciis al mi, ke vi parolis al li hieraŭ pri tiu verko La muelilo de Treno. Kio aŭ kiu estis Treno?

—Treno estis ino, kiu havis muelilon, kie ŝi metis la sopirojn de personoj kaj fabrikis feliĉon por aliaj. Estas malfacile klarigi, se oni ne legas la rakonton.

—Bedaŭrinde ne restas ekzemplero de tiu verko.

—Ne. Nur ĉi tie, en mia kapo, —ĝi diris tuŝante ĝin.
Tiumomente Ulkin' venis kaj aliĝis al nia konversacio.

—Saluton. Mi kredis, ke nur Polhol' kaj mi povas paroli al Roberto...

—Saluton, Ulkin'. Admiralino Pol' ordonis al mi helpi vin pri tio, ĉar mia fako estas psikologio. Mi pardonpetas, ke mi ne serĉis vin antaŭ veni ĉi tie, sed mi stulte kredis, ke vi jam estas ĉi tie. Mi konsultis Polholon, tamen, kaj li diris, ke tio ne ĝenos vin...

—Ne gravas. Mi supozas, ke la admiralino diris al vi la paŝvortojn...

—Nur unu, Izaako. Ŝi diris al mi, ke mi devas labori laŭ viaj ordonoj.

—Bone, ne gravas, —diris Ulkin' iom pli trankvila. —Ne temas pri ordono aŭ hierarkio, sed kunlaborado. Interesan konversacion mi vidis, kiam mi venis, Roberto16. Vi povus raporti pri la ĉefaj trajtoj de sostrenta socio, kaj helpi nin koni ilin, kaj tio povas okupi vin dum kelke da tempo.

—Jes, se vi volas. Mi kredis, ke vi konsiderus tion perdo da tempo. Kial interesus al vi kulturo, kiu ne plu influos aliajn?

—Vi malpravas: ĉiu kulturo estas interesa, kaj ni povas lerni el eraroj iliaj, kaj ankaŭ povas profiti al ni sukcesoj iliaj.

—Mi neniam aŭdis pri tio.

—Ankaŭ mi opinias tiel, —diris mi.

—Tiukaze, se ĝi interesas al vi, mi povas eĉ kopii por ke vi legu per legiloj permanaj.

—Dankon, faru. Tio estos grava aldono al biblioteko de nia ŝipo.

—Roberto16, —diris mi. —Interkrampe, mi trovas 1 kaj 6 tro malvarma. Kial vi ne ricevas familian nomon?

—Kion?, —respondis ili du samtempe.

—Jes, vidu: mi proponas, ke pro tio ke vi estis tiom da tempo kun sostrentanoj, via familia nomo povus esti Sostrenta. Kaj pro tio, ke Ulkin' vekis vin, vi jam povas esti Roberto U. Sostrenta.

—Nu, vidu, ke en kelkaj kulturoj oni povas intermeti la nomon de patrino inter persona kaj familia nomo, kaj iusence Ulkin' estis via patrino, ĉar ŝi insistis veki vin, kaj interesigis pri tio eĉ nian admiralinon, Polon.
Ulkin' rigardis al mi, amuza. Ŝi estas nur 24jaraĝa, tro juna por havi tiom plenkreskan filon.

—Mi ne havas problemon. Estu tiel, se kirĉa ne obĵetas.

—Kirĉa signifas panjo en la sostrenta lingvo.

—He, bela nomo. Se mi iam havas filinon, mi nomos ŝin Kirĉa, sonas bele, —diris Ulkin. —Kaj ne, mi ne obĵetas. Estas honoro por mi havi trikulturan filon. Mallongige, oni povas nomi vin Roberto U.S.

—Ne, mi ne ŝatas tion, Ulkin'. Mi preferas la nomon Roberto.

—Do mi havas novan nomon, Roberto U. Sostrenta.

—Kaj mi havas patrinon, Ulkinon, kaj fratinon Hildinon. Mi estas bonŝanca roboto. Mi neniam konis alian roboton kun familio. Nur mankas al mi frato.

—Tio pensigas min, Rob'... —diris mi subite. —Ĉu vi sentas, ke vi estas persono?

—Nu..., mi iom post iom rekonstruas memoron, revenas al mi diversaj aferoj, Hild'. —diris li mallongigante mian nomon unuafoje.

—Ĉu vere? Ĉu io, kion vi deziras kunhavi?
Li silentis longan momenton, rigardante la plankon. Lia vizaĝo iĝis tre serioza, eĉ malgaja, kaj finfine li diris ion malrapide:

—Mi sentas, ke mi iam estis persono.

—En sostrenta kulturo robotsistemo estis tre disvolvita. Personoj amis vivon, kaj kiam organoj de siaj korpoj difektigis ĝis neutilo, oni anstataŭis ilin pere de meĥanismoj, ĝis kiam praktike ĉiun organon jam oni anstataŭis, krom la cerbon.

—Do meĥanisma homo. En literaturo tera estas klasika verko pri tio, La meĥanisma homo (A Clockwork Orange en ties originala versio).

—Interese. Pri kio temas?

—Persono estas ŝanĝita psikologie ĝis kiam li estas tute utila al socio. Sed tamen, tio ne estis solvo por li aŭ por socio.

—Do kio okazis finfine?

—Mi ne scias. La fino estas tre malferma. Li kuraciĝis finfine, sed oni ne scias, ĉu favore al socio aŭ al si. Vere oni ne scias ĉu lia malsano estis sia geno pro malbono, ĉu la rimedo mem.

—Nu, —diris Ulkin', —sed kio okazus, se la cerbo mem difektiĝas? Ĉu finfina morto de persono?

—Ho, ankaŭ la cerbon oni anstataŭigis.

—Do persono ĉesas esti...

—Mi ne scias. Povas esti.

—Diru al mi, Roberto: ĉu vi estis persono antaŭ oni anstataŭis viajn organojn per iloj?

La roboto paŭzis, kvazaŭ ĝi fiŝas ion en sia memoro. Sed mi trovis la datenon, kiu li ne volis konfesi. Finfine li diris:

—Jes, mi estis Roberto Nkala. Mi vere ne estis sostrenta, sed ulpja, raso submetita de roksoj antaŭ miloj da aroj. De kiam mi naskiĝis, mi malamas roksojn. Ili submetis ĉiujn kulturojn en sia planedo, kaj mortigis tiujn, kiujn ili ne povis sklavigi. Tiumaniere ili englutis tutajn kulturojn en vastaj sunsistemoj, kaj ili estis vere povaj. Sed kiam sia imperio kreskis troe kaj iĝis tro vasta, ili ne sukcesis kontroli ĝin efike, kaj anoj de submetitaj kulturoj komencis ribeli, kaj estis regreso. Jes..., mi nun memoras: mi naskiĝis el biologia patrino, sed mia korpo estis malforta, kaj roksanoj uzis mian cerbon kaj personecon por plifortigi la funkciadon de nova roboto, kiu iĝintos soldato. Pro tio mia unua gvidlinio estis pluvivi sub ĉiu cirkonstanco. La dua estas mortigi neroksojn. Sed tion oni kaŝis profunde en mian meĥanismon, tiom profunde, ke jarcentoj poste tiom, kiom Paskvale' intencis loĝi ĉe mi, simple ne estis loko. Dum kelke da tempo la personeco de Paskval' kaj tiu mia batalis, sed finfine mia absorbis tiun de Paskval', kaj li simple malaperis. Tiu dura batalo daŭris apenaŭ kelkajn sekundojn kaj tamen mi gajnis jardekojn de vivo kaj kulturo..., roksa. Aldone, tio nuligis miajn du direktivojn, ĉar Paskval' estis homo de paco, kiu nur volis vivi kaj protekti sian familion, sian kulturon kaj sian heredaĵon. Kaj poste, laca pro la batalo kaj la konkero, mia memo falis en la profundon de mia cerbo, akceptante nur taskojn por roboto dum jarcento. Kaj vi jam scias la ceteron: mi trovis landanojn de Sostrento kaj adoptis ilian kulturon tiom komplete, ke mi kaŝis mian originalan, kaj post ilia detruo mi dormis profunde, esperante, ke neniu vekos min..., tamen vi faris.

—Malgaja resumo...

—Jes. Sed mi ne plu memoras mian propran kulturon aŭ lingvon. Nur tiujn de malamikoj, kaj poste de miaj savintoj sostrentaj, kiuj ne plu ekzistas... —Se robotoj povas plori, mi dirus, ke li ploris en tiu momento.

—Pro tio vi memstarigis denove...

—Kafka, —Diris Roberto. Kaj li haltis tute.

—Ŝajnas, ke ĝi ne plu volas vivi.

—Jes. Sed..., kion fari? Ĝi eble havas utilan konon, kiun ni bezonas.

—Eble. Sed pensu, Ulkin': Ĉu ĝi estas persono? Kaj se jes, ĉu li havas rajton memortigi? Ĉu ni respektu lian lastan volon?

—Jes, Hildin', —konkludis ŝi. Mi raportos ĉion al Admiralino Pol', kaj petos ordonon.

—Jes, sed ni scias, kiu la plej etika decido estos, ĉu ne?

—Jes: li restu en paco. REP.

Dum multe da tempo tiu rakonto pri nia roboto martele pensigis min. Ĉu vere li estis persono, almenaŭ denaske? Ulpja en sia origino, kaj poste roksa kaj sostrenta. Eble kun tempo li iĝus tera, klata, aŭ plej verŝajne federacia. Sed sufero interna kaŭzis lin deziri morton, aŭ almenaŭ malkonekton. Bedaŭrinde, Roberto Nkala, alidirite Roberto U. Sostrenta Ulpja ne konsideris, ke pro lia foriro tri kulturoj mortas kun li. Jes, mi ne povis ne pensi pri tio... Jes, sepcent jara vivo ja meritas ripozon. Ni mem holoj ne vivas pli, sed Roberto ne konsideris, ke pro tio, ke li foriras, tri kulturoj mortos kun li. Bedaŭrinde ni ne konas ion ajn pri ulpjanoj. Ĉu ili ankoraŭ ekzistas?

11 Stranga navigilo Fnkriĉ'.

Kvin jaroj jam pasis. Pol' kaj mi jam havis longajn konversaciojn pri robotoj kaj nia roboto; kaj finfine ni atingis duoblan pakton: ni konservos la roboton en nia ŝipo en loko kie nur ni tri scios, kaj ni neniam rakontos al iu ajn pri Roberto.

Tio estos nia privata, sekreta afero por Pol', Ulkin' kaj mi mem. Laŭ tiuj jaroj, multaj aferoj okazis, inter ili la promocio de Ulkin', kiu en deziris forlasi la Simion, kaj pro tio ŝi estis finfine nomumita kunkunan kapitaninon de nia ŝipo. Fakte ŝi delonge jam estis la defakta kapitanino, ĉar Pol' trakti multajn problemojn pri la tuta Floto, kaj zorgis pri nia ŝipo nur dum sia libertempo...

Baldaŭ post la malapero de nia roboto, ni devis vojaĝi ekster nia sistemo patroli la ceteran parton de la galaksio, serĉante novajn kulturojn inteligentajn, lasinte klatan ŝipon Aŭreo vigli pri nia hejmo kune kun Ruskin', tera.

La spacfloto de Federacio nun havas pli ol mil ŝipoj, kaj pro tio niaj unuaj leŭtenantoj kaj subleŭtenantoj estas nun kapitanoj komandante ŝipojn. Ulkin' mem estas subkapitano de Simio, kaj baldaŭ ŝi havos komandon, kvankam Pol' ofte devas zorgi pri aliaj problemoj tutflotaj, kaj la vera komando de nia ŝipo regas Ulkin' mem tre ofte.

Pol' havas pli da laboro kunigante la taskojn de la tuta floto, ĉar ŝi estas ĉefadmiralino kaj spertulino pri spacmilita strategio, kvankam ŝi neniam renoncis komandi la Simion. La afero estas iom komplika por ŝi, ĉar niaj ŝipoj estas multe pli rapidaj ol antaŭe, kaj sekve ni povas patroli pli vastan spacon ol iam en federacia historio.

Pro tio niaj misioj estas multe pli tedaj ol tiam, kiam ni komencis. Sed antaŭ du semajnoj ni trovis strangan ŝipon meze de spaco, inter nia galaksio kaj Andromedo. Ni sendis mesaĝon al ĝi, sed neniu respondo venis. Do, kelkajn esploristojn ni sendis kontakti ilin, kaj finfine ili sukcesis eniri la navigilon. Tamen, ili trovis neniun vivan en ĝi verŝajne..., ĝis kiam ili venis en ĉambron, kie estis dek maŝinoj kun formo de ĉerkoj. Pol' mem vizitis la ĉambron, kaj mi vidis ĉion pere de ŝiaj propraj okuloj.

Do Ulkin' havis novan mision en tiu sekreta ĉambreto. Ŝi iris en grandan manĝejon kaj diris al flanka ŝranketo laŭte Ferdekoronkon!, kaj subite malaperis la pordo de la ŝranketo montrante starantan Roberton!

—PI323910141833!, —diris ŝi.

—Diru, mastrino, —Roberto diris post kelkaj sekundoj.

—Admiralin' bezonas vin. Venu.

—Obeu, Roberto16! Ne uzu vian malŝaltigan vorton. Jen ordono! Mi mem malŝaltigos vin, se necese.

Kiam ili du venis en la strangan ŝipon, ni ne bezonis diri al Roberto pri kio temas. Li iris al granda meblo, kiu staris apud muro, kaj malfermis pordeton. Poste li deprenis klavon, kaj ekranon komencis montri multe da teksto per literoj, kiujn ni ne konis. Li balbutis ion mallaŭte, kvazaŭ li preĝas. Post dek minutoj, liaj manoj kaj fingroj ŝajnis vivaj, sendependaj bestetoj de lia korpo, ĉar ni preskaŭ ne vidis ilin. Sed multe da teksto tiutipa komencis flori en kelkaj aliaj ekranoj, kaj la ĉerkoj lumiĝis subite en diversaj koloroj. La ŝipo mem komencis lumiĝi per si mem, kaj ni aŭdis, ke la sistemoj de la ŝipo komencas funkcii denove.

—Malfermu ilin, —ordonis Roberto. Pol' jesis, kaj ŝipanoj malfermis la dek ĉerkoj.

La roboto premis diversajn klavojn en alia meblo, kaj la stranguloj komencis respiri malrapide, kaj la koloro de iliaj haŭtoj komencis preni koloron, brunan koloron.

—Roberto, —demandis finfine Pol'. —Ĉu vi scias tion, al kiu specoj tiuj individuoj rilatas?

—Mi scias. Mi laboris kun ili iam.

—Ne. Du el ili, la plej malaltaj, estas roksaj.

—Ĉu roksaj? Mi kredis, ke vi malamas ilin.

—Ne, ne ĉi tiujn du. Ili estas servantoj de la aliaj ok.

—Servantoj. Kiuspecaj estas aliaj?

—Ulpjaj. —Lia voĉo estis tre emociita. —Pol', vi jam povas malpreni viajn kapoglobojn: la atmosfero ĉi tie havas 30% oksigeno kaj 70% heliliumo. Ĝi estas bona por vi, se vi respiras malrapide.

Ŝi kapjesis al siaj ŝipanoj, kaj ili ĉiuj forprenis la kapajn pecojn de siaj kosmovestoj.

Roberto daŭrigis laboron kun la komputiloj de tiu ĉambro, kaj iom post iom la sistemoj revenis en siajn funkciojn. La spacoŝipo denove lumiĝis kaj estis zuma brueto ĉie ajn. Verŝajne ne nur la personoj dormis.

Post du horoj, la ĉerkoj ĉesis zumi, kaj la malaltaj individuoj malfermis la okulojn kaj sidiĝis. Ili parolis per stranga lingvo, sed danke al penso de Roberto, mi komprenis ĉion:

—Kie estas ni, mastro?

—Iru al via kapitano.

Ŝi tuj iris, kaj Roberto revivigis lin unue. Dum li revenas en sian konsciencon, li revivigis la aliajn sep.

—Ĉu ni sukcesis, Roberto?, —demandis Pol'.

—Admiralin', kiam mi venis en la ĉambron, estis nur 20% de ebleco por ke mi sukcesos, sed nun mi kredas, ke estas 90%. Helpu min.

Mi konstatis, ke la ŝipo jam havas efikan ŝildon, motorojn kaj vivsistemon, kvankam la teĥnologio, kiun ili uzas estas tre malsamaj al nia, kaj mi dirus, ke multe pli antikva.

Pol' kaj kelkaj teranoj helpis lin starigi la individuojn, kaj finfine ili revenis en siajn konsciencojn.

—Kiuj estas vi?, —diris kapitano, kiam li jam konscias.

Evidente, ni ne komprenis lian lingvon, kaj ankaŭ li tiun nian, sed Roberto produktis la samtempan tradukadon:

—Saluton, kapitan'. Ni estas el planedo Tero kaj Klato, kaj ni trovis vin meze de spaco. Kie vi iras? Mia nomo estas Ulkin', kaj jen mia admiralino Pol', konsilanto Polhol', el Fero, kaj kelkaj ŝipanoj de Simio.

—Koran dankon revivigi nin, Ulkin', Pol', Polhol'. Ĉu miaj geamikoj fartas bone?

—Jes. Vi ok ulpjaj kaj du roksaj fartas bone.

—Ĉu nur dek?, —li diris kun timo. —Ni estis cent. Certe okazis io malgaja.

—La pacientoj devas ripozi, Admiralin', —diris Roberto, kiu nun estas provizora doktoro. —Ni trovos informon en la komputilo de tiu ĉi ŝipo, Fnkriĉ.

Sen plia ordono pri la afero, Roberto injektis ion en la brako de Kapitano, kaj li ekdormis kiam nia roboto diras: —Vi ripozu iomete, kapitano Dmtruck. Mi rakontos al vi poste.

—Raportu, Roberto, —diris Pol' malvarme.

—Pardonu pro la interrompo, Admiralin', sed post kelkaj horoj ili ĉiuj, —li diris fingrumante la ĉerkojn, —revenos tute revivigitaj, sed nun ili vere estas tre lacaj post dormi pli ol kvindek mil jarojn...,kaj pro tio nun ili devas refortiĝi pere de vera dormo kaj tiuj drogoj, kiujn mi devas injekti en ilin.

Sed raporto devis atendi, ĉar en tiu momento oni informis, ke oni ĵus trovis du aliajn ĉambrojn kun po 20 ĉerkoj. Roberto sukcesis instrui ŝipajn doktorojn revivigi ilin, tiel, ke duono de la originala tripulacio estis savitaj. Kaj tiam, Roberto serĉis Admiralinon diri al ŝi pri tio, kion li trovis en la komputiloj de la ŝipo.

La raporto de Rob' estis tre longa kaj kompleta: Fnkriĉ estas esplora sciencŝipo, kiu lasis sianplanedon 50235 jarojn antaŭ nun, kaj ili trovis diversajn civilizaciojn, sed estis atakataj de predantoj, kiuj kaptis ilin, kaj forprenis ĉion valoran, kiujn ili kolektis, eĉ manĝaĵojn. Pro tio la nura ebleco ne morti estis ripozi en apartaj ĉerkoj, kiu ĉesigis ilian vivstaton ĝis aparta procedo redonos ĝin al ili, aŭ ili pereos. Estis bone por ili, ke Roberto povis eklerni la korektan procedon el tiu maŝino pere de tiu malnova lingvo uzata de ulpjoj. La ŝipo nomiĝas Fnkriĉ, kiu signifas kverko.

La komputilo de nia ŝipo aktualiĝis siajn konojn pere de la datenbanko de Fnkriĉ. La atakintoj estis estinta raso de estinta planedo, Krintsuĥ, kiuj volis krei imperion tiutempe. Bedaŭrinde la informo de la komputilo ne estis kompleta, ĉar ĝi finis registri kiam la sistemo ekdormis kvin jarojn post la lasta persona ago en la ŝipo. Danke al tio ĝi havis sufiĉe da energio subteni la ŝipanojn vivaj tiom longe, kaj aldone provizi al Roberto per la necesa informo ripari ĉion. Nur poste ni sciis pri la gravaj taskoj, kiujn la roboto faris dum tiom malmulte da tempo. Nia ŝipkomputilo registris fabelon ene de sciencficia novelo sostrenta, pri Krintsuĥ. Eĉ se en tiu rakonto krintsuĥanoj estis herooj kaj bonkoraj, ni eltiris, ke tiu raso kaj sistemo planeda ĉesis ekzistis antaŭ pli ol dek mil jaroj. Do, la plej freŝaj kaj akurataj novaĵoj pri ili estis tiuj en la komputilo de Fnkriĉ kaj en la memoro de ties ŝipanoj. Ironioj de spaco kaj tempo, ĉu ne?

Survoje kapitano Dmtruck vekiĝis, kaj amikiĝis kun Pol' kaj la ceteraj oficiroj. Li rakontis, ke dum pli ol dek jaroj ili trairis diversajn sistemojn, kaj pristudis ties rasojn kaj planedojn, kaj ili ĉiuj estis amikaj, escepte de tiuj Krintsuĥoj, kiuj preskaŭ mortigis ilin. Roberto ricevis oficon de Pol', kiu nomumis lin federacia civitano, kaj donis al li oficialan mision en Simio kiel nian doktoron. Fakte li sciis pri medicino multe pli ol aliaj doktoroj, kaj regis kelkajn fakojn medicinajn de ĉiu speco vivante en nia ŝipo. Li ne plu deziris memmortigi, ĉar li denove trovis la estonton de sia propra raso, kvankam ili ankoraŭ ne havas planedon. Sed li akceptis tion de Pol' nur provizore, li diris. Li ankoraŭ ne scias pri tio, kion li faros kun vivo sia, sed estis klare, ke ĝi estos apud liaj samkulturanoj, ulpjoj.

Roberto klarigis al kapitano kaj kunantoj, ke dum ili dormis multe da aferoj okazis hejme, kaj roksoj subpremis la tutan planedon, kaj eĉ baptis ĝin laŭ ili, Roksio. Ulpjoj kaj aliaj rasoj de la planedo estis subpremitaj kaj poste ekstermigitaj de roksoj, escepte de tiuj, kiujn ili uzis por plibonigi siajn robotojn, kiuj finfine laboris por ili dum miloj da jaroj, tiel ke la lastaj roksoj tute ne konsciis, ke aliaj rasoj iam vivis pace en sama planedo, Unskro, kiu en ilia lingvo signifis Unueco.

—Mi supozas, kapitano Dmtruck, —diris Pol', —ke Roberto jam rakontis al vi pri la la aferoj de via planedo dum la lastaj kvidek miljaroj...

—Jes, admiralin'. Domaĝe, ke tiu knabo perdis sian korpon... Vere li estas unu el ni. Kaj tre helpema. Li diras, ke li estos nia doktoro. Li deziras aliĝi nian ŝipon.

—Mi trovas tion tre bona ideo, kapitano. Antaŭ kelkaj jaroj li estis malgaja ĉar li kredis, ke li estas la lasta restaĵo de via raso..., nur konscienco senkorpa. Li volis morti. Sed nun vi redonis al li iluzion vivi.

—Nu, nia tasko estas nun trovi loĝejon.

—Jes, planedon vivi. Sed unue mi volas certiĝi, ke tiu nia ne plu taŭgas. Mi bezonas vidi ĝin per mi mem.

Ni havis la lastan registritan lokon de ties sistemo, kaj post kalkuli la variaĵojn dum la lastaj kvindek mil jaroj, ni komencis vojaĝon direkte al la trovita loko.

—Unskra patrino! Mi trovos vin!, —laŭte promesis al si kapitano Dmtruck. La ceteraj ĉeestantoj ridetis triste. Ili nur povis imagi kion povas senti persono, kies planedo ne plu ekzistas.

12 Nova vivo, malnova kulturo'.

Ni eraris la lokon de Unskro ĉirkaŭ tri mil lumjaroj, sed kiam ni trovis la planedon, ni dubis ĉu ĝi temis pri tiu de ulpjoj kaj roksoj ĉar estis nek ia spuro de wondoj tie. Ni serĉis ilin dise tra la planedo, sed trovis neniun. Eble ili ŝanĝis sian intencon kaj foriris. Sed kial?

Estis tre emocia momento, kiam ni venis en orbiton de malnova planedo Ursko. Ni sendis sondon, kaj la informoj estis tre esperigaj: la atmosfero ne plu estis wonda, sed preskaŭ respirebla de ulpjoj kaj roksanoj.

Ni sendis solidajn holografiojn de diversaj soldatoj kaj sciencistoj niaj kaj ulpjaj, kaj iom post iom ni restarigis la originalan atmosferon.

—Ŝajnas nereala, Polholo, —konfidis al mi kapitano Dmstruck. —Estis longa vojaĝo, jes, esplori kaj kompreni, kaj fojfoje helpi planedanojn, kaj je la lasta etapo de mia vojaĝo, post kvindek jarmiloj, mi devas helpi mian propran planedon iĝi Unskro denove! Kiu povus kredi tion?

—Pensu, kapitano, —respondis mi, —ke se vi neniam komencus vian vojaĝon, neniu scius kiu ulpjoj estas, same kiel oni ne scias pri la eminentuloj de via planedo. Sed de nun oni konos vin kiel la restaŭraciulo de Unskro. Oni parolos pri vi multe da tempo post kiam vi mortis.

—Ne, ne deziras mi tiun famon. Preferindus mi, ke mia planedo ne suferintus tiom multe.

La Simio restis kun ulpjoj dum du longaj jaroj. Antaro, la plej nova klata ŝipo de nia interestela floto, venis helpi nin. Ĝi enhavis du mil ŝipanoj kaj kvin mil laboristoj diversfakaj, kiuj helpis revivigi la planedon.

Post kelkaj monatoj la aero denove estis respirebla de niaj amikoj, kaj eĉ de ni. Teranoj kaj klatanoj devis uzi kosmoveston, tamen, ĉar oksigeno en tiu atmosfero estis 30%, kaj la aliaj gazoj ne gravis, vere. Sed se ili ne uzis kosmoveston, ili povas ebriiĝi pro troa koncentriĝo de oksigeno.

—Tamen, vi povas ne uzi veston, admiralin', —memorigis Roberto nin. —Tro multe da oksigeno ne detruos viajn normalajn vestaĵojn, kaj pri respiro, vi nur devas memori fari tion pli lante kaj malpli rapide ol vi kutimas. Se vi notas ebriiĝovi ĉesu respiri dum kelkaj sekundoj, kaj vi baldaŭ venos en normalecon.

Jes, Roberto estis nia doktoro kaj sciencoficiro. Li estis tre utila al ni. Jes, li mankos al ni. Ĉefe al sia patrino, Ulkin'.

—Mi ne komprenas tion, Polhol', —diris al mi Dorin' kiam ŝi venis el surfaco iam. —Mi kalkulis dek du personoj en nia tasko, sed kiam ni revenis, mi kalkulis nur dek.

—Stranga. Eble ili estas ulpjoj, kiuj reiris en sian ŝipon.

—Ne. Ulpjoj ne venis hodiaŭ kun ni.

Mi ne multe kredis Dorinon, sed tamen akompanis ŝin venintfoje per personeco simia. Mi atentis al tio, kio okazas la tutan tagon, kaj mi vidis, ke ni ne plu estis dek, sed dek tri. Mi venis proksime de ĉiuj, kaj al ĉiuj mi diris ion. Sed mi malkovris tri personojn, kiujn mi ne konis: viron kaj du virinojn.

—Saluton!, —diris mi.

—Saluton, —diris ŝi timeme,

—Ĉu wonda?, —demandis mi senzorgeme.

—Simia, el planedo Fero, —respondis mi. —Mi estas Polholo, kaj jen Dorin'. Ŝi estas hurla, dominanta speco ĉe sia planedo. Kie vi loĝas?

—Ho, ne diru al roksoj, bonvolu. Ili devas malami nin, ĉar ni mortigis multajn el ili.

—Ha, ili estas estas pli bonkoraj ol vi supozas, ulino. Sed diru al mi, kie vi loĝas? Kial ne estas urboj wondaj ĉi tie?

—Ni ne sukcesis wondigi la planedon. Ŝajnas, ke estas io persista, kiun ni ne vidis sufiĉe frue. Ni malkonstruis niajn ŝipojn konstrui nian urbon, sed poste homoj komencis malsaniĝi. Eble akvo havas ion nekongruan kun ni. Sed tio ne estis nia ĉefa problemo..., —ŝi haltis, kvazŭ ŝi dubas diri ion gravan.

—Daŭrigu, bonvolu.

—Nu, volkano aperis proksime de nia urbo, Novawondo. Sufiĉe proksime por ke ni devos foriri, sufiĉe malproksime por ne mortigi nin. Ŝajnis, ke inteligento sekreta forpuŝas nin de ĉi tie.

—Eble. Sed ni skaneris la tutan globon multfoje antaŭ wondoformigi la planedon, kaj trovis neniun. Post la milito kun robotoj, ni detruis ilin ĉiujn.

—Ĉu tertremoj ankaŭ okazis?

—Jes. Ni ne komprenas, ĉar ni scias, ke volkanoj kaj tertremoj ne oftas en la historio de ĉi tiu planedo.

—Eble sekvo de la teĥnologio, kiun vi uzis, okazigis katastrofojn.

—Tamen, de kiam ni rifuĝis en kavernoj kaj subgrundo, volkano kaj tertremoj ne plu venis. Ŝajnas, ke la planedo toleras nin nur subgrunde.

—Kaj kial vi uzas kosmoveston? Ĉu aero ŝanĝis per si mem?

—Jes. Ĝi havas iom da nitrato, kaj tio estas venoma por ni, wondoj. Sed en kelkaj kavernoj estas riveroj subgrundaj, kies akvo ne enhavas ĝin. Pro tio ni povas vivi.

—Ĉu vi ne plu povas fari viajn ŝipojn kaj lasi la planedon?

—Ne. Multaj el niaj inĝenieroj mortis, kaj ni estas senhelpaj en malamika planedo.

—Nu, ni povas preni vin tien, kien vi volos...

—Mi povas enkonduki vin al nia registaro, kaj post diskutado ni povas uzi vian sindonan proponon, Polholo.

—Diru al ili, ankaŭ, ke pli bonan avantaĝon havigas al oni mielo ol galo. Eble se vi petintus azilon al roksoj, ili akceptintus vin. Vidu, ke diversaj planedoj havas diversajn specoj vivante kune. Ĉe mia mem, Fero, estas ni holoj, hidrargoj, simioj kaj nubuloj, kaj ni ne konfliktas.

—Ĉu ne estas reganta speco?

—Tute ne. Ni ne konkuras. Sed en aliaj, kiel tiu de Dorin', specoj estas similaj, sed ili ne konkuras ankaŭ, ĉar ili disdividis la planedon inter ili. En aliaj planedoj, kiel Tero, diversaj rasoj intermiksiĝas, kaj konfliktojn oni jam solvis de antaŭ jarmiloj.

—Interesa informado. Mi estas Zorkaz', el Wondo. Sed kiu estas la imperia raso?

—Ne estas. Ni ne kredas pri imperio aŭ uzo de forto per si mem, sed ni kreis federacion de planedoj, kie ĉiuj egalrajtas, kaj nia ĉefa celo estas protekti aperantajn inteligentajn rasojn, aŭ lerni el ili, kiuj estas pli disvolvitaj ol tiuj niaj.

Kelkajn tagojn poste mi kaj Pol' estis invitaj klarigi pri tio, kion mi diris resume al Zorkaz'. Ankaŭ venis Dmtruck, kiel plej alta funkciulo de renaskiĝanta socio ulpja.

Sed klarigo venis el Roberto mem, kiu venis kiam ni jam komencis niajn prezentadojn. Li atente atendis ĝis kiam ni klarigis nian inviton al ili. Ili diris, ke ili pridiskutos la aferon poste..., sed tiam nia roboto petis parolon kaj diris ion, kio surprizis nin ĉiujn, ĉefe wondojn:

—Karaj gesinjoroj: Dankon pro via atento. Mi estas Roberto Nkala, kaj mi deziras bonvenigi vin, finfine, en nian planedon, propranome. Eble vi jam rimarkis, ke de nia alveno tertremoj kaj volkanoj ĉesis. Ankaŭ mi kredis, ke tio okazis pro via mistrakto al planedo mem, kaj ĝi reagis al viaj troaĵoj. Sed tamen antaŭ kelkaj minutoj venis en mian kapon novan informon pri tio, informon, kiu ankoraŭ ne scias eĉ niaj aŭtoritatoj. Vin ne forpuŝis el surfaco de nia planedo ĝi mem, sed la ŝajnaj venkitoj de vi en la milito, la robotoj. Kiam estis klare al ili, ke via strategio estis pli bona ol ilia, ili rifuĝantis fore en la grundon, kaj tie devizis novan strategion. Ili uzis energion de la kerno de la planedo por krei tertremojn kaj volkanojn proksime de vi, por ke vi foriru.

—Sed ni ne povas foriri..., ni ne plu havas spacoŝipojn!, —Diris Kenket', la estro de tiuj kompatinduloj.

—Jes, mi scias nun. Vi estis kelkaj dekoj da miloj, kiam vi venis, sed mi scias, ke nun estas kvin cent individuoj de via speco, wondoj. Pro tio robotoj petis ordonojn al mi, kaj eĉ se mi ne estas aŭtoritato, sed nur humila doktoro, mi diris al ili, ke mi tradonos ilian peton al aŭtoritatoj ulpjaj.

—Karaj gastoj, mi estas Dmtruck, la kapitano de la ŝipo Fnkriĉ kaj ŝajne la plej alta aŭtoritato sur nia planedo nun. Mi kredas, ke milito jam finis per nia reveno ĉi tie. Se vi decidas resti inter ni, oni povas fari urbojn por vi sub kupoloj por ke vi vivu pace kaj bone. Iom post iom eble via raso disvolviĝos tiel, ke vi povos vivi sub sama ĉielo kiel ni. Se ne, ni tamen povos rilati kiel diversaj rasoj sub la sama planedo, tiel, kiel oni faras en Tero kaj kelkaj aliaj planedoj. Sed paco estas devigo en la tuta planedo de nun.

—Kaj se vi decidas foriri, —intermetis Pol’ —ni povas preni vin aliplaneden, kiu vakas. Nia galaksio havas pli ol miliono da planedoj, kaj certe estos unu por vi...

—Sed tiu vojaĝo prenos jarmilojn, same kiel ni uzis por veni ĉi tie!

—Ne por ni. Sed mi profitus la gastigemon de ulpjoj kaj roksoj. Ili devas rekonstrui planedon, kaj via helpo estos certe bonvenigata.

Ili diskutis la favorajn kaj kontraŭajn argumentojn, kaj finfine ili decidis, ke ili restos en Ursko. Post kelkaj jaroj, la planedo denove estis denove funkcianta, kaj urskanoj komprenis, ke robota socio ne taŭgas, ĉar robotoj povas fari nur tion, kion oni diras al ili, ke ili faru. Ili ne estas konceptitaj por militi, sed por servi. Roberto ne volis funkcion en registaro aŭ eĉ en Ŝtato, sed li estis bona doktoro, kiu sukcesis lernigi multajn promociojn de doktoroj kaj flegistoj

Ursko disvolvis propran floton spacan. Finfine ili ankaŭ aliĝis al Federacio, kiam ili pruvis, ke en sia planedo estis nur unu sopiro kaj socio, eĉ se estas diversaj rasoj kaj kulturoj. Wondoj estis bonvenigitaj kiel federacianoj, ĉar ili estas urskanoj.

Dorino iĝis kapitanino de spacoŝipo Kanster', kaj havis tre eventoplenan vivon, sed mi eble rakontos tion al vi iam aliloken. Federacia Floto kreskis multe, kaj ĉiu nova ano kontribuis per siaj ŝipoj, kiuj nun nombras ducent mil. La fakto, ke ni estas multaj estas nia plej bona gluigilo.

Mi povus rakonti multe da aliaj eventoj, kiujn mi atestis, aŭ rakontis al mi samrasanoj, sed per mia rakonto vi jam havas ideon pri tio, kion Federacio povas fari por personoj. Uno de multoj. Jen devizo nia.

Bibliografio.
Esperanto

Se tiu ĉi libro plaĉis al vi, eble vi emos legi aliajn de la sama aŭtoro. Vi trovos ilin ĉe ĉi tiu sama retejo.

La libro de la jaro 2019:
Enkonduko.

Enhavo

1 La evento.

2 Kontakto.

3 Polholo.

4 Fera ŝipo.

5 Mia Kapitanino.

6 Hurlanoj kaj Hurlio.

7 La floto fera.

8 La forto federacia.

9 Ĉu tempo perdita?

10 Li, roboto.
Memore al Isaac Asimov.

11 Stranga navigilo Fnkriĉ'.

12 Nova vivo, malnova kulturo'.

Bibliografio.

La libro de la jaro 2019: Enkonduko.

Enhavo

1 La evento.

2 Kontakto.

3 Polholo.

4 Fera ŝipo.

5 Mia Kapitanino.

6 Hurlanoj kaj Hurlio.

7 La floto fera.

8 La forto federacia.

9 Ĉu tempo perdita?

10 Li, roboto. Memore al Isaac Asimov.

11 Stranga navigilo Fnkriĉ'.

12 Nova vivo, malnova kulturo'.

Bibliografio.

La libro de la jaro 2019:
Enkonduko.

10 Li, roboto.
Memore al Isaac Asimov.